U organizaciji Srpskog pokreta Njegoš, osnovanog prije neku godinu u Crnoj Gori, a sada i u Beogradu, u naredno vrijeme, održaće se serija promocija i drugih kulturnih događaja, tematski vezanih za Njegoševo djelo.
Na Kolarcu (28. maj) i u Matici srpskoj (Novi Sad, 29. maj ), održaće se promocije tri zbornika o Njegošu: Reprint izdanje Spomenice Njegoševe iz 1926. (Cetinje), posvećene obnovi kapele na Lovćenu pod pokroviteljstvom Kralja Aleksandra Karađorđevića; drugi zbornik je posvećen pedesetogodišnjici razaranja Njegoševe kapele na Lovćenu (novi tekstovi savremenih autora) i treći zbornik, Dani Njegoševi – koji je u stvari izbor tekstova sa nekoliko poslednjih manifestacija „Dani NJegoševi“ u organizaciji Književnog društva Njegoš.
Prva dva zbornika izdala je Mitropolija Crnogorsko – primorska 2023.
„Priča o Njegoševoj kapeli, kao simbolu istorijske Crne Gore, aktuelna je već više od jednog vijeka. U tu priču utkana je duhovna, kulturna i politička polemika, vezana za osnovni smisao Crne Gore.
Noseći tekstovi Spomenice Petra II Petrovića Njegoša, koju je uredio čuveni profesor i arhivista tog doba, Dušan Viksan, svojevrsno su tumačenje Njegoševog ukupnog djela, koga prožimaju ideja slobodarske Crne Gore, visoka etika i duhovna visina Njegoševog djela, kosovska žrtva, koja je u temelju svih bitaka za oslobođenje srpskog naroda iz viševjekovne okupacije. Autori ovih tekstova, akcentuju da su sve ideje Njegoševe – o čovjeku, Bogu, slobodi, smislu istorijskog i kulturnog nasljeđa, sublimirane u unutrašnjem smislu Kapele na Lovćenu, koja Crnu Goru veže s nebom.
Pored prološkog teksta Odbora za povratak Kapele na Lovćen, ovdje su i značajni prilozi: Govor Mitropolita Crnogorsko – primorskog Gavrila Dožića, čuveni govor vladike Nikolaja Velimirovića o Njegošu i Crnoj Gori, pozdravno slovo Marka Cara, otpozdravi Kralja Aleksandra na dobrodošlice koje su mu uputili crnogorski prvaci na ispraćaju Njegoševih kostiju na Lovćen.
U ovom zborniku Dušan Vuksan, sabrao je oko 300 manje poznatih Njegoševih pisama, koja osvjetljavaju lik Njegoša gospodara Crne Gore i njegovo vrijeme.
U drugom Zborniku – Pedeset Godina od razaranja Njegoševe kapele na Lovćenu, sabrani su tekstovi sa istoimenog simpozijuma održanog u sabornom hramu u Podgorici 2022. Zbornik sačinjavaju izlaganja učesnika na tom okruglom stolu.
Tematski okvir ovih izlaganja je u osnovi – duhovni smisao Njegoševe kapele kao unutrašnji smisao Crne Gore – i tekstovi koji se bave arhivskim dokumentima u kojima se dokumentuje cio proces u vezi rušenja Kapele i podizanja Mauzoleja.
Ovaj zbornik može se smatrati prirodnim nastavkom zbornika Sumrak Lovćena koji je tri puta reizdat u Crnoj Gori, kao i nastavak prvog zbornika radova, koji je pokrenuo u drugoj polovini dvadesetog vijeka veliku jugoslovensku polemiku oko rušenja Kapele na Lovćenu, sabranu u časopisu Umetnost (1971, Beograd).
Sva tri ova zbornika bave se istom i temeljnom pričom, vezanom za značaj Njegoševog djela u srpskoj kulturi, kao i sudbinom NJegoševe kapele i njegove testametarne volje da bude sahranjen u njoj.
Poznato je da su Austrijanci planski bombardovali Kapelu 1916. godine, kako bi na njenom mjestu podigli gromadni spomenik caru Franju Josifu. Ta je gradnja bila do detalja isplanirana na osnovu gotovog projekta, što bi se i dogodilo da Prvi rat nije završen porazom okupatora.
Taj naum Austrije mnogo govori o simboličnoj važnosti Lovćena i simbola koji stoji na njemu. Tadašnja štampa bilježi da je u prostoru austrijske carevine, bombardovanje Kapele izazvalo opšte oduševljenje, više nego rijetke njihove pobjede na bojnom polju tokom Prvog rata.
U rušenju Kapele od strane jugoslovenskih komunista i podizanju Meštrovićevog mauzoleja na Lovćenu, vidimo dugoročnu strategiju i matricu za razaranja duhovnog i kulturnog identiteta Crne Gore, što su naši najznačajniji intelektualci i stvaraoci uočili na samom početku.
I u našoj savremenoj društvenoj i duhovnoj zbilji, možemo vidjeti direktne veze između projektovanog, antisrpskog smisla Crne Gore, i antisrpskog smisla Meštrovićevog mauzoleja na Lovćenu (na što eksplicitno ukazuje i sam Meštrović).
I danas u Crnoj Gori postoji značajan dio naroda, koji povratak Njegoševe kapele smatra neprijateljskim i po njima, anti – crnogorskim činom. Okupatorske ideje, očito još se čvrsto drže u jednom dijelu naroda, iako najčešće nijesu svjesni porijekla i smisla tih ideja.
Autori u ovom zborniku, reaktiviraju ovu tematiku, naglašavaju da je postavljanje Meštrovićevog mauzoleja na Lovćenu, međurješenje, s obzirom da je zamišljeni spomenik Franju Josifu, direktnom okopatoru Crne Gore, bio onemogućen. Savremeni autori daju kroz ovu složenu, no postojanu tematiku, uvide u savremeno idejno konfliktno stanje u Crnoj Gori.
Nama danas (dakle neoprostivo kasno!) postaje sve jasnije da su okupatori, bolje mnogo nego narodu u Crnoj Gori, znali da simbol na Lovćenu određuje smisao Crne Gore. Rušenje kapele na Lovćenu i od strane okupatora, Austrougarke carevine, i kasnije od strane komunističke Jugoslavije, jeste urušavanje osnovnog smisla istorijske Crne Gore, što smo vidjeli i u poslednjih četvrt vijeka.
U trećem zborniku, Dani Njegoševi sabrani su tekstovi sa okruglog stola: Smisao borbe u Njegoševom djelu, održanom 2023. godine u Nikšiću, u okviru tradicionalne manifestacije Dani Njegoševi.
U ova dva poslednja zbornika, između ostalih, nalaze se tekstovi: Mitropolita Joanikija, Mira Vuksanovića, Radmila Marojevića, Duška Babića, Časlava Koprivice, Draga Perovića, Dušana Krcunovića, Jelice Stojanović, Borisa Brajovića, Radoja Golovića, Budimira Dubaka, Jovana Plamenca, Ivana Petrovića, Jovana Markuša, Pavla Kondića, arhitekte Svetislava Popovića, sveštenika Nemanje Krivokapića, Veselina Matovića, Milutina Mićovića, kao i intervjui Mila Lompara i Slavenka Terzića.
Značajan dio poslednjeg zbornika posvećen je prevodima Luče mikrokozma na ruski i rumunski jezik, kao i prevodu Njegoševe Bilježnice na ruski jezik“, saopštio je književnik i filozof Milutin Mićović.
