Požari koji su nastali proteklih dana u krugu deponije “Livade” predstavljaju očigledan primjer ekološkog kriminala koji zahtijeva odgovor institucija, pa nadležni u Glavnom gradu moraju posvetiti pažnju kako uzrocima tako i njihovim karakteristikama, kazala je za Dnevno.me direktorica Centra za klimatske promjene Univerziteta Donja Gorica (UDG) i nekadašnja šefica radne grupe za Poglavlje 27 o životnoj sredini Ivana Vojinović.
Ističe da je pozitivno što je reakcija preduzeća Deponija, Glavnog grada i Službe za zaštitu i spašavanje bila brza, a sve kako bi se preduprijedile ozbiljnije ekološke posljedice koje se ne mogu u potpunosti izbjeći.
“Štetni uticaji na ljude i živi svijet”
Vojinović navodi da požar na Deponiji nije oštetio infrastrukturu ili ozbiljno ugrozio živote ljudi, ali da je ostavio posljedice.
„Prvenstveno usljed pogoršanog kvaliteta vazduha, posljedice će osjetiti stanovnici obližnjih naselja podgoričke i tuške opštine, kao što su Vrela ribnička, Konik, Stari aerodrom, Omerbožovići, Miiješ, Dinoša i sl. Naime, pri paljenju otpada proteklih dana oslobođen je čitav dijapazon zagađivača koji su toksični za ljudsko zdravlje i štetni po životnu sredinu i koji se mogu podijeliti u dvije grupe. U prvoj grupi su zagađivači za koje postoje zakonski propisane gornje granice izlaganja kao što su PM čestice, ugljen monoksid (CO), oksidi sumpora (SOx), oksidi azota (NOx) i isparljive organske materije (VOC). U drugoj grupi su zagađivači za koje ne postoje gornje granice izlaganja, odnosno imaju štetan uticaj na zdravlje čak i u veoma malim količinama i tu spadaju hemikalije kao što su: policiklični aromatični ugljovodonici (PCB), dioksini, furani, hlorovodonik, benzen, polihlorovani bifenili i metali poput kadmijuma, nikla, cinka, žive, hroma i vanadijuma. Osim ljudi, štetne uticaje će trpjeti i ostali živi svijet, jer je taj dio Ćemovskog polja stanište brojnih vrsta ptica, gmizavaca, biljaka. Dim, pogađa životinje, slično kao i čovjeka, otežava disanje, ishranu i uzrokuje pad njihovog imunog sistema”, objašnjava Vojinović.
Glavni grad je, kako kaže, izgradio sanitarnu deponiju “Livade” u skladu sa Direktivom EU o deponijama i Zakonom o upravljanju otpadom.
“Trenutno su izgrađene četiri sanitarne kade, čime je riješen problem tretmana otpada na teritoriji Glavnog grada, opštine Tuzi, opštine Zeta, opštine Danilovgrad i Prijestonice sve do 2027. U okviru deponije nalazi se i postrojenje za tretman procjednih voda, kao i sistem za kaptaciju i kontrolisano spaljivanje bio gasa na sanitarnim kadama. I upravo je preduzeće Deponija u dosadašnjem radu, ne samo u pogledu izgrađene infrastrukture, mehanizacije i opreme koja je u funkciji nesmetanog obavljanja osnovne djelatnosti, već posebno stručnosti menadžmenta i tehničke ekspertize odgovornih lica dostigla evropske standarde u djelatnosti tretmana i zbrinjavanja komunalnog otpada”, kazala je Vojinović.
“Rizik zagađenja životne sredine putem svih kanala prenosa”
Ističe da je izbijanje požara jedan od najozbiljnijih rizika kojima su generalno deponije izložene.
“Kako su požari koji su nastali proteklih dana, koliko se moglo čuti iz medija, nastali van sanitarnih kada, stvorili su rizik zagađenja životne sredine putem svih kanala prenosa (vazduha, vode i zemljišta). Osim direktnog zagađenja zemljišta i voda produktima sagorijevanja koji su u tečnom stanju treba imati u vidu i postepeno zagađenje vode i zemljišta koje nastaje ispiranjem pepela i nesagorjelih ostataka nakon kiše ili nekog drugog kontakta sa vodom”, navela je Vojinović.
“Odlagališta otpada izuzetno opasna za stanje životne sredine i zdravlje ljudi”
U Podgorici je tokom proteklih nekoliko mjeseci evidentan problem divljih deponija u gotovo svakom dijelu grada.
Vojinović navodi da je upravljanje otpadom zahtjevna komponenta razvoja Podgorice, kao i da postojeća infrastruktura, mehanizacija i oprema obezbjeđuju organizovano upravljanje otpadom, blagovremeno sakupljanje otpada iz polupodzemnih kontejnera, posuda za sakupljanje otpada, selekciju otpada, čišćenje javnih površina i sanaciju neuređenih odlagališta otpada.
“U toku 2022. na teritoriji glavnog grada i opštine Zeta, popisom je identifikovana 31 devastirana lokacija neuređenih odlagališta otpada. Tokom ove godine primjetna je sve veća pojava nelegalnih odlagališta otpada što, između ostalog, ukazuje na neodgovorno ponašanje i nedostatak ekološke svijesti i kulture. Ovo posebno iz razloga jer u Podgorici postoji razvijena mreža kontejnera i kanti, potom polupodzemnih kontejnera za suvu i mokru frakciju, šest reciklažnih dvorišta (uključujući i mobilno dvorište) na kojima građani glavnog grada još od kraja 2011. imaju mogućnost da besplatno odlažu pojedine vrste neopasnog i opasnog otpada koje stvaraju u svojim domaćinstvima, poput papira, plastičnog krupnog otpada, kartonske ambalaže, PET ambalaže, limenki, stakla, prozora, guma, stiropora, bijele tehnike, jestivih i otpadnih motornih ulja, starih ulja, akumulatora i filtera, fluorescentnih cijevi, otpadnih boja i lakova, baterija, elektronskog i električnog otpada, starih ljekova, itd. Takođe, specijalizovanim vozilom preduzeće Deponija odvozi otpadne automobile na postrojenje za tretman otpadnih vozila, a redovno se postavljaju i kante za kabasti i biljni otpad”, navodi Vojinović.
Ističe da uprkos svemu tome, neuređena odlagališta su na pristupnim putevima u Glavnom gradu, u koritima rijeka Morače, Ribnice, Sitnice, Cijevne, pored kontejnera i kanti.
“Takva odlagališta izuzetno su opasna za stanje životne sredine i zdravlje ljudi, tako da se nikako ne smije potcjenjivati njihova pojava”, poručuje Vojinović.
Kako dalje navodi, posebno su opasna ukoliko dođe do zapaljenja.
“Osim toga što vizuelno urušavaju prostor, mnogo je problematičnije što su ona izvori emisija gasova s efektom staklene bašte, naročito metana i ugljen dioksida, kada dođe do zapaljenja nepropisno odloženog otpada, što pogoršava kvalitet vazduha i javno zdravlje, ali i kvalitet vode i korišćenje zemljišta i drugih resursa, jer nepropisno odloženi otpad koji nije na betonskoj i namjenskoj površini ulazi u zemljište i prodire u podzemne vode. Neuređenim odlagalištima otpada najviše su pogođena domaćinstva koja žive u blizini, jer su izložena toksičnim gasovima, teškim metalima u podzemnim vodama i zaraznim komponentama komunalnog otpada”, zaključila je naša sagovornica.
Foto: Glavni grad
