Podgorica je grad sa bogatom istorijom. S obzirom na to da je, od Rimskog carstva na ovamo, kroz glavni grad naše države prošlo mnogo osvajača i različitih državnih uređenja, mnogi od njih su ostavili svoj pečat kroz arhitekturu. Mostine i ostaci Duklje svjedoče o prisustvu Rimskog carstva na ovim prostorima, a prostor Stare Varoši i Drača o prisustvu Otomanskog carstva.
Simbolično, grad je dva puta proširivan “preko rijeke”. Prvo takvo proširenje je rađeno poslije Berlinskog kongresa i oslobođenja od Otomanske imperije. Tada je na desnoj obali Ribnice izgrađena Mirkova Varoš, današnji centar grada. Za razliku od nepravilnih sokaka Stare Varoši, Mirkovu Varoš su krasile ulice pod pravim uglom i kuće u koje se ulazi sa ulice, što još možemo vidjeti u kućama iz tog doba koje odolijevaju “modernizaciji” u Hercegovačkoj, Balšićevoj, Njegoševoj, dijelu grada oko Muzičke škole i Bulevaru Ivana Crnojevića.
Period Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, ali i period Kraljevine Jugoslavije predstavljaju period kada su se u gradu gradili mnogi privredni objekti koji su grad činili razvijenim i modernim.
Drugi svjetski rat je bio koban za grad pod Goricom, jer je bila jedan od najviše bombardovanih gradova u Evropi. Procjenjuje se da je od bombi uništeno oko 80 odsto grada, a tačan broj žrtava nikada nije utvrđen.
Prema dostupnim informacijama, ispod bombi su nestali neki od objekata po kojima je grad bio prepoznat – Džamija Glavatovića i Katolička crkva na današnjem trgu Božane Vučinić, hoteli Jadran, Beograd i Imperijal u Njegoševoj ulici, hotel Evropa na mjestu današnjeg hotela Hilton, ženska škola koja se nalazila na mjestu današnjeg Njegoševog parka, bioskop Luksor na uglu Ulice Slobode i Karađorđeve, ali i mostovi poput Knjeginjinog na čijem je mjestu danas most Braće Zlatičanin i Tavčarevog na mjestu današnjeg Blažovog.
Ostaci Tavčarevog mosta se i danas, nepunih 80 godina poslije nesrećnog događaja u kom je srušen, u ljetnjim danima mogu vidjeti u Morači. Istaknuti novinar i publicist Danilo Burzan napominje da je početkom 90-tih izvađen veliki dio konstrukcije tog mosta, ali, s obzirom na to da se radilo o proljećnim mjesecima, tada je izgledalo da su svi ostaci izvađeni. Ipak, on dodaje, pojavili su se, što potvrđuju i fotografije novi ostaci koji bi morali biti izneseni, jer bi se neko od kupača mogao povrijediti.
Burzan napominje da je most znatno oštećen u bombardovanju, ali da je konačno rušenje izvršila njemačka vojska dan pred oslobođenje.
“Podgorica je imala oko 80 bombardovanja tokom Drugog svjetskog rata, a naročito su bila kobna ona bombardovanja iz maja 1944. godine kada je, od svih mostova, opstao samo most na Sastavcima.”
Tavčarev most je sagrađen uoči Drugog svjetskog rata, negdje oko ’38. Projektant je bio Franc Tavčar, a zvali su ga i Željezni most.
Ostaci Tavčarevog mosta u Morači, Foto: Dnevno
“Zabilježeno da su Podgoričani za tu građevinu govorili da je remek djelo gradnje, kako su zapisali hroničari“, istakao je Burzan.
Burzan podsjeća da se drugo proširenje grada “preko rijeke” desilo neposredno poslije Drugog svjetskog rata i da je upravo prvo širenje bio bulevar koji je išao u nastavku današnjeg Blažovog mosta, a koji je projektovao arhitekta Vukašin Popović.
Kako je istakao naš sagovornik, glavni grad bi trebao da ima muzej posvećen bombardovanju jer je to važan istorijski događaj koji je fizički, ali i ljudski, uništio Podgoricu.
Podsjeća da grad Podgorica već ima spomen obilježje žrtvama bombardovanja kod nekadašnjeg SDK, a koje je projektovao Vasilije Vajo Knežević.
Takođe, dodaje on, most kod nekadašnjeg Doma JNA, a današnjeg muzičkog centra nosi ime “Most žrtava 5. maja 1944.”
Kao jedno od mjesta na kom bi mogao biti smješten muzej posvećen tom tragičnom događaju, Burzan predlaže prostor nekadašnje Robne kuće u centru grada, jer je već u medijima spominjana javna rasprava o njenoj prenamjeni, s obzirom na da već godinama nema nikakvu upotrebu.
Prema njegovim saznanjima, arhivske i muzejske građe ima u depoima muzeja i galerija.
“Postoji ogroman broj fotografija, čak i neke koje su dobijene iz inostranstva, ali i one fotografije koje su snimane iz aviona. Podgorica ima izvanrednu dokumentaciju, ali nisam siguran zašto se ne izlaže”, zaključuje Burzan za Dnevno.me.
Foto: Prinstscreen MINA
