pišu: Nikola Vukčević, red. prof, Marija Perović, red. prof. FDU
Osnivanje studijskog programa
Filmska i televizijska režija osnovana je 2005. godine kao podgrupa unutar Režije i kao četvrti studijski program na Fakultetu dramskih umjetnosti nakon Glume, Produkcije i Pozorišne režije. Trenutak u kom je FTV režija osnovana poklopio se sa nekoliko važnih promjena u Crnoj Gori: vrijeme u kojem je Javni servis TVCG mijenjao i modernizavao programsku šemu, momenat u kojem su se otvarale privatne televizijske stanice sa savremenom tehnikom i drugačijim pristupom sadržaju i audio-vizuelnim izrazom od onoga koji je postojao do tog trenutka, u kojem su snimljena tri uspješna i nagrađivana dugometražna igrana filma većinski producirana u Crnoj Gori, reditelja Marije Perović, Nikole Vukčevića i Željka Sošića. Bilo je to vrijeme osnivanja advertajzing i marketinških agencija kao i produkcijskih kuća u Crnoj Gori. Taj proces pratila je potreba za školovanim kadrom u polju kimenatografije, koja se oživljava za sve dinamičniju televizijsku produkciju i za sektor kreativnih industrija.
Prvi prijemni ispit, prva generacija i profesori
Budući filmski i televizijski reditelji prvi put polažu prijemni ispit za studijsku godinu 2005/2006. na Fakultetu dramskih umjetnosti Cetinje. Članovi komisije bili su Branko Baletić, Stanko Crnobrnja, Siniša Jelušić, i saradnici u nastavi Nikola Vukčević i Marija Perović. Prva generacija je primljena, a prepoznavanje potrebe potvrđeno je i danas kada je savremeni crnogorski film priznat i na regionalnoj i na evropskoj mapi, a njegovi nosioci su, u najvećoj mjeri, upravo alumnisti našeg fakulteta.
Akademski počeci vezani su, osim za studente, i za predavače i profesore. Jubilej trideset godina FDU na Cetinju prilika je da se podsjetimo svih. Branko Baletić, filmski reditelj, prvi predavač na predmetu Filmska režija i prvi rukovodilac studijskog programa, zatim Stanko Crnobrnja, prvi predavač predmeta Televizijska režija, Miša Radivojević, predavač na predmetu Filmski scenario, Aleksandar Luj Todorović, predavač na predmetu Tehnologoja filma i televizije, Maja Bogojević, predavač na predmetu Teorija filma, Srđan Koljević, takođe predavač na predmetu Filmski scenario, Maja Đurić, Nikola Sekerić, Relja Eraković kao predavači na predmetima Fotografija i kamera, Miodrag Medigović te Dušan Vuleković na predmetima Montaže i postprodukcije, Vladimir Perović na predmetu Dokumentarni film. I na kraju, Nikola Vukčević i Marija Perović koji su svoju akademsku karijeru počeli kao saradnici na Fakultetu da bi vrlo brzo preuzeli glavne stručno-umjetničke predmete Filmsku i Televizijsku režiju, danas u zvanju redovni.
Pionirski počeci
Gotovo svi od pomenutih profesora i predavača posjedovali su iskustvo predavanja na fakultetima i akademijama u regionu na kojima se studira film i filmska režija ili značajno profesionalno iskustvo u stručno-umjetničkoj praksi. Prva predavanja, osim u prostorijama FDU Cetinje, održavana su u prostoru Crnogorske kinoteke, prostorijama Javnog servisa TVCG, privatnim televizijama na kojima su predavači kao profesionalci bili angažovani, u prostoru KIC „Budo Tomović“ u Podgorici. Tokom svih ovih godina ostvarili smo i niz studijskih posjeta kapacitetima u regionu, koje nemamo u Crnoj Gori – sve sa ciljem da se naši studenti neposredno upoznaju sa svim tehnološkim i produkcijskim zakonomjernostima onoga što je standard u njihovoj/našoj profesiji. Držanje i osavremenjavanje nastave na taj način je, dakle, dopunjavano tehnološkim resursima koje FDU na Cetinju u tom trenutku nije posjedovao. Primjena akreditovanih programa Bolonjske deklaracije, upotreba termina nastavnih baza i saradnja sa profesionalnim institucijama, praksa je koju je studijski program FTV režija koristio od samog osnivanja. Zbog specifičnosti rada u malim grupama, potrebe za praktičnim iskustvom i sticanju umijeća u profesionalnim datostima, princip je rada još na prvoj akademskoj godini, prepoznat od samog osnivanja studijskog programa.
Cjelokupan akademski rad i angažman bio je i pionirski, iako su silabusi, akreditaciona dokumentacija bili ispunjeni i realizovani u skladu sa svim zakonskim normama Ministarstva prosvjete, Univerziteta Crne Gore i normama umjetničkih fakulteta i akademija iz regiona. Pionirska potreba sa stvaranjem kadrova, gotovo momentalno uključivanje studenata u praktične izazove i zadatke na više ili manje odgovornim pozicijama, neminovno je dovela do realizacije potpuno nove oblasti na mapi umjetničkih profesija u Crnoj Gori, uz saradnju sa kolegama sa studijskih programa Gluma, Produkcija, Dramaturija i Pozorišna režija.
Prvi predavač Filmske režije: Branko Baletić
Branko Baletić, prvi predavač predmeta Filmska režija, u tom trenutku je reditelj pet dugometražnih igranih filmova koji su pripadali jugoslovenskoj kinematografiji, Miša Radivojević, reditelj i scenarista osobenog autorskog rukopisa – osam dugometražnih igranih filmova, nekoliko serija, skupa sa Brankom Baletićem prenosi našim studentima iskustvo sa FDU u Beogradu, Akademije umetnosti u Beogradu, i prije svega nemjerljivu profesionalnu vještinu. Stanko Crnobrnja, u tom trenutku kreativni direktor dvije nove i prve digitalne televizije u cijelom regionu, osim znanja iz TV režije, akademski proces oplemenjuje i profesionalnim internacionalnim iskustvom kao i direktnom producentskom vještinom upravo primijenjene pokretačke prakse. Nikola Vukčević i Marija Perović, diplomirani filmski reditelji sa neposrednim iskustvima debitantskih igranih filmova i različitih audiovizuelnih formi, vrlo brzo predavači iz predmeta Istorija filma i TV režija, jesu baza predavača za prve dvije generacije studenata novog studijskog programa koje su primljene 2005. i 2006. godine, jedna za drugom.
Prvi filmovi i rezultati
Prve potvrde novog studijskog programa vrlo brzo su pristigle. Iako je program filmske i TV režije tehnološki izuzetno zahtjevan, u opisanim datim okolnostima djelimično pionirski, crnogorska kinematografija dobija prvi omnibus, film Ljubav, ožiljci (režija Mladen Vujačić, Ivana Ćetković, Miloš Pušonjić i Branislav Milatović), prikazan na Filmskom festivalu u Hereceg Novom (te nizu drugih festivala), kao rezultat rada diplomaca prve generacije studijskog programa, pod mentorstvom Branka Baletića 2011, a iste godine i dugometražni igrani film u režiji Nemanje Bečanovića – Posljednje poglavlje, koji su producirali diplomirani studenti Sehad Čekić i Ivan Đurović, sa studijskog programa Produkcija, takođe alumnisti FDU Cetinje; navedeni film je prikazan i na nekoliko važnih evropskih festivala. Student druge generacije koja je diplomirala na stud. programu FTV režija je i Dušan Kasalica, sada docent na FDU Cetinje, reditelj nagrađivanih kratkih filmova na najznačajnijim evropskim festivalima i reditelj drugometražnog igranog filma Elegija lovora. Treća generacija studenata studijskog programa FTV režija se sa uspjehom predstavlja na brojnim regionalnim te međunarodnim festivalima, ovjenčani nizom nagrada na profesionalnim festivalima za svoje studentske filmove, a nakon diplomiranja – alumnisti FDU Gojko Berkuljan i Senad Šahmanović postaju reditelji uspješnih dugometražnih igranih filmova (Iskra kao crnogorski kandidat za nagradu Oskar, te Sirin premijerno predstavljen na Sarajevo film festivalu), dok, posredno, naš fakultet prvi put među nekadašnjim studentima ima predstavnika u jednoj od takmičarskih selekcija festivala A kategorije u Veneciji – Ivana Salatića sa debitantskim dugometražnim igranim filmom Ti imaš noć, dobitnika niza nagrada na međunarodnim filmskim festivalima. Sa iste klase pojavljuje se i još jedan cjelovečernji igrani film – Dohvati nebo, reditelja Milutina Darića, takođe predstavljen i nagrađen na festivalima.
Razvoj infrastrukture i saradnje
Pored činjenice da je Crna Gora ovim procesom akademskog obrazovanja svojih FTV reditelja dobila i prve studentske ispitne filmove koji imaju svoje javne projekcije kao dio praktičnog stručno-umjetničkog obrazovanja FTV reditelja (i koji se, na radost naših studenata ali i naše institucije, prikazuju u gotovo svim gradovima Crne Gore, na TV stanicama te na nizu međunarodnih festivala), FDU Cetinje polako podiže standard svoje opreme (kupovinom niza kamera i montažnih jedinica), uspostavlja kontinuiranu plodonosnu saradnju od javnog interesa sa nacionalnom institucijom filma u Crnoj Gori, Filmskim centrom Crne Gore i povremeno sa RTCG. Sve te okolnosti uz važnu ulogu Fakulteta učinili su da film više nije incident u umjetničkom životu Crne Gore, već nešto važno, o čemu se kontinuirano vodi briga i podižu standardi.
Međunarodna prepoznatljivost
Pored prvih uzbuđenja priznavanja našeg rada kroz nagrade filmovima naših studenata, dešavaju se dvije paralelne stvari po međunarodnom pitanju: kontinuirano nam dolaze studenti iz regiona i kroz obrazovni proces stiču našu diploma, a naši studenti polako dobijaju priliku i da svoje postdiplomsko obrazovanje nastave na nizu stranih univerziteta, ovjenčani referencama i iskustvom rada na FDU Cetinje, ali i dobijenim stipendijama, koje su najbolja valorizacija i svojevrsna potvrda rada našeg studijskog programa. Na ovaj način, taj rad postaje predmet upoređivanja i regionalne prepoznatljivosti. Profesori FTV režije drže niz masterclass-ova o obrazovnoj metodi FTV režije na FDU Cetinje od Pariza i Istanbula, preko Portugalije do Kine.
Nova generacija predavača
Iako danas rezimiramo prvih dvadeset godina studijskog programa, važno je naglasiti da već sa nepunih deset godina, od prvih profesora i predavača na studijskom programu FTV režija (danas programu Film i mediji), našu katedru sa ponosom dijelimo sa bivšim studentima, sadašnjim predavačima, saradnicima i profesorima: Jelenom Mišeljić, Jelenom Filipović, Sehadom Čekićem, Jovanom Bojović, Seadom Šabotićem, Dušanom Kasalicom, uvjereni da o crnogorskoj kinematografiji možemo da govorimo kroz kontinuitet snimanja i produciranja dugometražnih igranih filmova, podignutoj ljestvici kratkometražnog filma, ali i svih ostalih formi. Shodno svemu navedenom, osnivanje studijskog programa Filmske i televizijske režije kao podgrupe programa Režija 2005. godine, uz entuzijazam svih pomenutih prvih predavača, pokazalo se kao opravdana i vitalna djelatnost. Film više nije incident u umjetničkom životu Crne Gore, već važan segment kojem se kontinuirano posvećuje pažnja i podižu standardi.
Pogled u budućnost
Gledajući unaprijed, naš naredni cilj je osnivanje i dva neophodna modula – Montaže i Kamere. Time ćemo zaokružiti obrazovni profil Filma i medija na FDU Cetinje i odgovoriti na akademske i tržišne potrebe Crne Gore. Radujemo se nastavku rada sa našim studentima, zadovoljni trasom koju svi zajedno postavljamo, koja nas inspiriše i omogućava da učimo jedni od drugih – studenti od profesora, profesori od svojih sadašnjih, ali i bivših studenata.
foto:UCG
