U susret Njegoševom danu JU Narodna biblioteka „Njegoš“, u saradnji sa Opštinom Nikšić, organizovala je u Gradskoj kući predavanje prof. dr Tatjane Đurišić na temu „Poetika Gorskog vijenca“.
Gorski vijenac je najkontorverzniji južnoslovenski tekst. Naime, ne postoji tekst koji je bio upotrebljavan i zloupotrebljavan na način na koji je to činjeno sa tim Njegoševim djelom, kazala je prof. dr Tatjana Đurišić, gošća programa koji je Narodna biblioteka „Njegoš” organizovala povodom 13. novembra – Dana Njegoševog rođenja.
Pogrešne interpretacije svojstvene tradicionalnoj njegošologiji stvorile su podlogu da Njegoš, u jednom trenutku, ponese pejorativno i jako ružno ime genocidnog pjesnika.
“Njegoš je izabrao jako tešku temu i u etičkom smislu problematičnu. Kraj “Gorskog vijenca” ostavlja vama definitivno jezu i jezovitost kao ključnu emociju, jer tu dolazi do obračuna i vi pomislite da je to bilo nužno i da je to bilo neophodno da bi crnogorska kultura, takva kakva je, opstala, jer i ona ima pravo, iako je vrlo skromna u odnosu na islamsku, superiornu, i u odnosu na mletačku. Zašto on šalje vojvodu Draška u Mletke? Pa zato što mu treba slika mletačke kulture. Dakle, autor te dve kulture suprotstavlja crnogorskoj i pokušava da vam upravo ovo objasni, da se izbori iz onoga malog kokota za crnogosku kuturu koja ima pravo da postoji iako ozbiljno zaostaje zbog svoje viševjekovne borbe” – kaže Đurišić.
Praveći otklon od tradicionalne njegošologije, Đurišić pri interpretaciji Njegoševih tekstova kao ključnu koristi semiotičku metodu koja čitaocu omogućava da sagleda književni tekst u kulturnom kontekstu. Time se daje odogovor na pitanje koja kultura je prozvela određeni tekst – u slučaju “Gorskog vijenca” riječ je o kulturi koja se kontinuirano, vijekovima brani od Osmanske imperije, najmoćnije sile toga vremena, kaže Đurišić i dodaje da je u takvom društvenom kontekstu odbrana od neprijatelja važnija od kulture, odbrani je sve podređeno, takvoj kulturi svojstvena je i autokomunikacija, što znači da ona čita tekstove koji su u njoj prozvedeni, a baziraju se na tradiciji folklora.
“Kad čitate “Gorski vijenac” vama nije jasno zašto se sad tamo prikazuje da oni bacaju “kamena s ramena”. Važno je zato što vam se prikazuje slika herojske i junačke kulture u kojoj muško ima primarnu ulogu, muško ratnik, naravno. To je ratnička kultura” – ističe Đurišić.
Drugi proglem tradicionalne njegošologije jeste žanrovsko određenje “Gorskog vijanca”, kojim je to djelo označeno kao spjev.
“Tu je bitno da stavimo već jednom tačku i kažemo „Gorski vijenac” je drama i onda u njemu analiziramo nešto što se zove dramski diskurs” – kaže Đurišić.
Po njenom, tradicionalna njegošologija pravi ključnu grašku kada kao temu Gorskog vijenca navodi istragu poturica.
“Pošto je “Gorski vijjenac” drama u njemu se nešto prikazuje. Tamo se istraga poturica ne prikazuje!” – naglašava Đurišić.
Kultura u izolovanom društvu, društvu koje je prinuđeno da odbranu slobode postavi kao prioritet mora pretrpjeti deformaciju – u “Gorskom vijencu” ta deformacija očituje se u liku popa Mića, ističe Đurišić.
“Tu Njegoš prikazuje duboku provaliju, semiotičku, u kojoj se Crna Gora nalazi u doba turske kolonizacije, jer ako vam je sveštenik nepismen, onda je vaša kultura u ozbiljnom problemu”- pojašnjava Đurišić.
Predavanje na temu „Poetika Gorskog vijenca“ Narodana biblioteka “Njegoš” organizovala je u okviru novembarskog repertoara Nikšićke kulturne scene.
Mina Gezović
Foto/video: RTNK
