Država već četiri godine planira da zabrani takozvane nikotinske proizvode za oralnu upotrebu (vrećice, snus, snuf i slične) zbog negativnih uticaja na zdravlje, ali nikako da se zabrana ozakoni, dok istovremeno odbija da na njih obračunava akcize uz obrazloženje da će biti zabranjeni.
Tako da ovi proizvodi sa visokim sadržajem nikotina ostaju u slobodnoj prodaji već 13 godina, a i jedini su bez opterećenja sa akcizama i bez ograničenja kupovine. Ovi proizvodi zabranjeni su u većini članica EU ili je njihova prodaja strogo kontrolisana i pod visokim iznosima akciza.
Svjetska zdravstvena organizacija insistira na njihovoj štetnosti, naročito za mlađe osobe. Na crnogorskom tržištu su prisutni od 2012. godine, a da li će i dalje biti zavisiće od sastanka u Skupštini iduće sedmice.
Tema u srijedu pred dva odbora
Na inicijativu šefice Kancelarije Svjetske zdravstvene organizacije u Crnoj Gori Mine Brajović u srijedu naredne sedmice biće održana zajednička sjednica skupštinskih odbora za ekonomiju i zdravstvo na temu: “Uloga mjera fiskalne politike u unapređenju efikasne kontrole duvana u Crnoj Gori”, gdje će tema biti i konačno zakonsko regulisanje nikotinskih proizvoda za oralnu upotrebu.
Udruženje “Roditelji” je još 2021. godine tražilo zakonsku zabranu ovih proizvoda nakon tadašnjih izvještaja o njegovoj štetnosti. Ministarstvo finansija je tada u okviru izmjena Zakona o duvanu predvidjelo zabranu ovih proizvoda. Te izmjene su usvojene u maju 2023. godine, ali ih sa još nekoliko zakona nije potpisao tadašnji predsjednik države Milo Đukanović zbog spora oko toga da je Skupštini prethodno istekao mandat. Zakon nije potpisao ni novi predsjednik Jakov MIlatović, koji je desetak dana kasnije stupio na dužnost, jer je bio istekao rok od sedam dana u kojem je bivši predsjednik bio dužan da ih potpiše.
U julu 2024. godini poslanici Miloš Pižurica i Darko Dragović predložili su Skupštini nove izmjene Zakona o duvanu koje, između ostalog, zabranjuju stavljanje u promet nikotinskih proizvoda za oralnu upotrebu, žvakanje i šmrkanje. Vlada je u avgustu iste godine dala pozitivno mišljenje na njihov predlog izmjena zakona, ali o tome Skupština još nije raspravljala.
Duvanske kompanije traže uvođenje u akcize
Ministarstvo finansija je u februaru ove godine saopštilo da priprema izmjene Zakona o akcizama i pozvao zainteresovanu javnost da se uključe u izradu nacrta i dostave svoje sugestije, predloge i komentare u cilju unapređenja kvaliteta teksta budućeg zakona.
U izvještaju o ovom konsultativnom postupku Ministarstvo je saopštilo da su im je stigao jedan predlog i to od predstavnika duvanske industrije – “Filip Moris Montenegro” i “British American Tabacco” koje su predložile da se nikotinske kesice za oralnu upotrebu uvedu u akcizne proizvode.
“Predloženo je uvođenje nove kategorije akciznih proizvoda – nikotinske kesice za oralnu upotrebu, tarifne oznake nomenklature CT 2404 91 90 00 kako bi se stvorila mogućnost za praćenje i analizu prometa ove vrste nikotinskih proizvoda na tržištu Crne Gore. Predlaže se da osnovica za obračun bude kilogram neto mase sadržane u nikotinskim vrećicama, u iznosu od 25 eura po kilogramu”, navedeno je izvještaju Ministarstva o predlozima koje su dobili na tom konsultativnom pozivu o pripremi nacrta novog zakona.
Ministarstvo: Rizici veći od prihoda
Ministarstvo finansija u obrazloženju navodi da odbija predlog duvanskih kompanija.
“U odnosu na predloženo rješenje koje se odnosi na uvođenje nikotinskih vrećica u postojeći akcizni sistem, ukazujemo da je naše opredjeljenje u ovoj oblasti usmjereno da se proizvodnja, obrada i promet duvana i duvanskih proizvoda koji sadrže nikotin za oralnu upotrebu, žvakanje i šmrkanje u potpunosti zabrani, što je i predloženo Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o duvanu koji se nalazi u skupštinskoj proceduri. Navedeni predlog se odbija, imajući u vidu da smo analizom budžetskih efekata uvođenja ovih proizvoda utvrdili njihov zanemarljiv udio u odnosu na zdravstvene rizike opasnost od izazivanja zavisnosti koje ovi proizvodi mogu imati, naročito kod mlade populacije”, navedeno je u obrazloženju Ministarstva.
Ministarstvo zdravlja, kancelarija Svjetske zdravstvene organizacije u Crnoj Gori i Institut za javno zdavlje u maju prošle godine, na obilježavanju “Svjetskog dana bez duvana”, saopštili podatke da duvanske i nikotinske proizvode koristi 11 odsto petnaestogodišnjaka i 18 odsto šesnaestogodišnjaka. Navedeno je da se posebna pažnja mora usmjeriti na djecu i mlade, koji eksperimentišu s duvanom i mogu vrlo brzo razviti zavisnost, kao i da su proizvodi kao što su elektronske cigarete i nikotinske kesice i/ili snus postaju sve popularniji među školarcima.
U Srbiji dozvoljeni uz visoke akcize, u Hrvatskoj zabranjeni
U Srbiji su nikotinski proizvodi – vrećice uvedene u akcizne proizvode od početka 2024. godine i definisane su kao “proizvodi za jednokratnu upotrebu koji sadrže nikotin ili jedinjenja nikotina i druge sastojke, upakovani u vrećice ili porozne vrećice i isključivo su namijenjeni oralnoj upotrebi”.
Akciza iznosi 5.050 dinara po kilogramu neto mase nikotinskih vrećica, što bi u eurima iznosilo 43 eura. Odnosno za 18 eura više od iznosa kojeg su za Crnu Goru Ministarstvu predložili predstavnici međunarodnih duvanskih korporacija.
U Hrvatskoj je izmjenom Zakona o ograničavanju upotrebe duvanskih i srodnih proizvoda iz 2024. godine zabranjen promet i upotreba duvanskih proizvoda za oralnu upotrebu.
Ombudsman tražio zabranu još 2023, nikotina 20 puta više nego u cigaretama
Crnogorski Zaštitnik ljudskih prava i sloboda (Omudsman) preporučio je 2023. godine da se u Crnoj Gori zakonski ograniči upotreba snusa jer se legalno prodaje i djeci. Međutim, ništa se nije desilo.
Snus je duvanski proizvod i sadrži i do 8.000 hemijskih supstanci, od kojih je 10 odsto kancerogeno, koji, ističe se u izjašnjenjima Ministarstva zdravlja i Instituta za javno zdravlje, prodiranjem u krv značajno narušava imunitet mlade osobe i povećava rizik nastanka malignih i drugih oboljenja.
Ministarstvo i Institut tada su saopštili su u januaru 2023. da će inicirati izmjene Zakona o ograničenju upotrebe duvanskih proizvoda, kako bise zabranila prodaje i duvana za oralnu upotrebu i prodaje duvanskih proizvoda putem interneta. Takođe se od tada ništa nije desilo ovim povodom.
Iz Hrvatskog zavoda za javno zdravstvo objavljeno je krajem 2023. godine istraživanje o nikotinskim vrećicama (snus) uz preporuku o njegovoj izuzetnoj štetnosti, kao i da sadrži znatno veći procenat nikotine od klasičnih cigareta.
Nikotinske vrećice, odnosno snus, služe kao zamjena za konvencionalne proizvode na bazi duhana. Sadrže dehidrirani nikotin u obliku bijelog praha, biljna vlakna, arome i zaslađivače, a napravljene su za postavljanje između usana i desni te ne zahtijevaju pljuvanje. Nikotin iz snusa se u krvotok apsorbira preko sluznice u ustima.
Hrvatski zavod tada je saopštio da je sadržaj nikotina u cigaretama ograničen na jedan miligram po cigareti, odnosno da u kutiji ima 20 miligrama ove otrovne supstance.
“S druge strane, samo jedna vrećica snusa sadrži 20 miligrama nikotina, a u cijelom pakovanju ih se nalazi otprilike 18, što iznosi 360 miligrama nikotina po pakovanju”, navedeno je u tom istraživanju.
Oni navode da se u cigaretama nalazi prirodni nikotin iz duhana, dok se u snusu nalazi sintetički čija je apsorpcija puno drugačija.
“Iako snus sadrži manje drugih štetnih hemikalija od duhana, on i dalje sadrži nitrozamine povezane s raznim vrstama raka i rizikom od drugih nuspojava”, naveli su iz ove institucije.
foto: elements.envato
