Osam bivših koncesionara za male hidroelektrane pred Privrednim sudom vode sporove u kojima od države potražuje više desetina miliona eura na ime naknade štete koju su, kako tvrde u tužbama, pretrpjeli zbog obustave projekata. Tačan iznos svih potraživanja nije još uvijek poznat jer su u većini slučajeva u toku vještačenja koja će precizirati iznos koji traže bivši investitori.
Trenutno su poznati iznosi tri tužbena zahtjeva, koji iznose blizu 60 miliona eura. Koncesionari tužbama traže povraćaj uloženih sredstava i izgubljenu dobit za 30 godina, koliko su koncesije iznosile. To znači da bi država, u slučaju da izgubi ove sporove, morala da isplati znatna novčana sredstva iz budžeta.
Državu su zbog raskida tužili Dekar-hidro, u vlasništvu Momčila Miranovića, Plava hidro pauer, koja je u vlasništvu američkog biznismena porijeklom sa Kosova Florina Krasnićija, Normal kompani, koji je prava prenio na kompaniju Kroling, Elektrotehna–Industrijaimport–Industriaimpeks i Bistrica klin enerdži Žarka Burića. Tužbama nadoknadu traže i članovi porodice nekadašnjeg predsjednika Mila Đukanovića, odnoson njegov brat od ujaka Milovan Maksimović i njegov partner Jovan Gordijan koji su vlasnici Hidra MNE, te sin bivšeg predsjednika Blažo Đukanović, koji u partnerstvu sa Ivanom Burzanovićem gazduje kompanijom BB Hidro.
Konzorcijum Elektrotehna traži da sud utvrdi da su raskinuti ugovor o koncesiji iz 2010. godine i aneks, te naknadu štete od 9,2 miliona, od čega za izmaklu dobit za 26 godina proizvodnje 7,2 miliona, za stvarnu štetu 1,7 miliona i za nematerijalnu štetu 342.000.
Kompanija Florina Krasnićija traži nadoknadu od oko 12 miliona eura, dok je Dekar zahtijevao odštetu od oko 9,2 miliona eura. U većini ovih sporova, koji traju preko dvije godine u toku su ili su završena vještačenja koja će utvrditi tačne iznose potraživanja nekadašnjih investitora. Takođe, država je u nekim sporovima aktivirala bankarske garancije zbog, navodnog, neizvršenja ugovornih obaveza, zbog čega investitori traže povraćaj i tih sredstava
Naime, raskide ugovora o gradnjama mHE je još u oktobru 2019. godine najavio bivši premijer Duško Marković, nakon što je Vlada zadužila Ministarstvo ekonomije da u roku od deset dana započne pregovore o raskidu ugovora sa šest koncesionara i izvještava Vladu o potrebi pregovaranja oko sporazumnog raskida ugovora o koncesiji i na drugim vodotocima.
Investitori u tužbama navode da ih je država dovela u zabludu, ističući da bi njihovi projekti bili privedeni kraju da je država, ali i lokalne samouprave odradila svoj dio posla. Tu se kao razlozi navode predugi rokovi za izdavanje brojnih dokumenata, koji su odlagani, kao i u slučaju Dekara, gdje je traženo da se sama mHE završi u roku od 60 dana, što je investitor istakao kao nemoguće. U nekim slučajevima, poput izgradnje mHE u Plavu, na ročištu je investitor istakao da je bio fizički napadnut, kao i da lokalna samouprava i policija nisu htjele da pruže asistenciju, već su se stavili na stranu lokalnog stanovništva. Zbog toga je čak i ambasada SAD morala da se uključi u rješavanje spora. Upravo su protesti mještana na ovim lokalitetima doveli do raskida ugovora sa investitorima.
Investitori traže da svjedoče bivši ministri
Ročišta po ovim sporovima nastavljaju se i narednih mjeseci, kada se očekuju gotovi nalazi vještaka ekonomske, građevinske i arhitektonske struke, koji bi trebali da utvrde tačne iznose. Takođe, u ovim sporovima i država, ali i investitori tražili su da svjedoče brojni članovi nekadašnjih i lokalnih i državnih vlasti. Najčešće u sporovima se pominju bivši ministri ekonomije Vladimir Kavarić i Dragica Sekulić. Sekulićeva je navodno prva saopštila mještanima Šavnika da na Bukovici neće biti izgradnje mHE.
Ugovore raskinula vlada Zdravka Krivokapića
Bivša vlada Zdravka Krivokapića raskinula je 2021. godine deset ugovora o koncesijama za gradnju mHE zbog nepoštovanja ugovornih obaveza od strane investitora. Devet koncesionara pred sudom traže obeštećenje, dok je samo sa jednim postignut sporazumni raskid ugovora. Koncesionari u sporovima navode da su poštovali sve obaveze, te da je do kašnjenja radova dolazilo isključivo nedjelovanjem državih organa i zbog protesta lokalnog stanovništva. Ugovori su potpisivani za vrijeme mandata vlada Mila Đukanovića i Duška Markovića, uglavnom na period od po 30 godina, a koncesionari sem uloženih sredstava tužbenim zahtjevima potražuju i izgubljenu dobit.
Foto: Željko Šapurić/Dan
