Uskraćivanjem uvida u dio spisa predmeta u izviđaju i istrazi ne povređuje se pravo na odbranu, ocijenio je Ustavni sud koji nije prihvatio inicijativu za ocjenu ustavnosti odredbe Zakonika o krivičnom postupku kojim je propisano to ograničenje.
– Izuzetno, licima iz člana 203a ovog zakona u izviđaju i istrazi može se uskratiti pravo na uvid u dio spisa predmeta, ako bi time bila ugrožena svrha istrage, nacionalna bezbjednost i zaštita svjedoka, što u daljem postupku ne može uskratiti pravo na odbranu – propisano je odredbom koja je sporena inicijativom.
U inicijativi, koju je podnio advokat Vladimir Č. Čejović iz Podgorice, navedeno je da ta odredba ne zadovoljava minimum preciznosti koje moraju imati pravne norme, posebno one koje se tiču izuzetaka od prava na odbranu i druge krivičnopravne norme.
– Norma, koja suštinski predstavlja izuzetak od osnovnih načela krivičnog postupka, formulisana je tako nejasno i široko da ostavlja ogroman prostor za zloupotrebu, što se u praksi redovno i dešava. Situaciju u kojoj bi razgledanje spisa predmeta od strane branioca ugrozilo svrhu istrage je nemoguće zamisliti. Jednako su neodređeni i ostali mogući uslovi za razgledanje spisa (nacionalna bezbjednost i zaštita svjedoka). Sama mogućnost da se od okrivljenog nešto iz predmeta skriva, predstavlja kršenje prava na odbranu koja time postaje samo obična proklamacija bez sadržine – ocijenjeno je u inicijativi advokata Čejovića.
Skupština i Vlada su u odgovoru na inicijativu smatrale da je neosnova i da je treba odbaciti.
Ustavni sud je, u svojoj odluci, utvrdio da nema osnova za pokretanje postupka za ocjenu njene ustavnosti. Sud smatra da se član 6 Konvencije o ljudskim pravima (pravo na pravično suđenje) ne može tumačiti tako da garantuje neograničeni pristup dosijeu krivičnog predmeta prije prvog ispitivanja od strane istražnog sudije, kada, kako se navodi, domaći organi imaju dovoljno razloga koji se odnose na zaštitu interesa pravde da ne ometaju efikasnost istrage.
Ustavni sud smatra da osporena odredba Zakonika o krivičnom postupku sadrži dovoljan stepen izvjesnosti i pravne predvidljivosti u pogledu njenog krajnjeg efekta za njene adresate i da iz te odredbe ne proizilazi mogućnost arbitrarnosti i zloupotrebe prava od strane nadležnog tužioca u tom postupku, odnosno istražnog sudije u postupku po žalbi. Sudije cijene da je stoga u saglasnosti sa načelima vladavine prava, kao najvišom vrijednosti ustavnog poretka.
U odluci se navodi da je zakonodavac okrivljenom propisao zakonsku garanciju da mora imati dovoljno vremena i mogućnosti za pripremanje odbrane, a da to pravo okrivljeni može ostvariti u različitim fazama krivičnog postupka. Zakonodavac je, prema ocjeni Ustavnog suda, obezbijedio pravo okrivljenog shodno stavovima Evropskog suda, prema kojima okrivljenom mora biti omogućeno pravo da se „brani ćutanjem, da se uputi u spis nakon prvog ispitivanja od strane istražnog sudije i da odabere svoju strategiju odbrane tokom cijelog krivičnog postupka“.
– Ustavni sud je ocijenio da je u konkretnom slučaju odnos cilja i korišćenja sredstava ograničenja proporcionalan, jer je ustanovljen prihvatljiv stepen srazmjernosti između ograničenja i potrebe za tim ograničenjem, odnosno da ograničenje prava na odbranu (uvid u spise predmeta u fazi izviđaja i istrage) odgovara važnosti cilja koji se želio postići „zaštita istrage, nacionalne bezbjednosti i svjedoka“ – navodi se u odluci suda.
Sudije smatraju da ovom odredbom zakonodavac nije povrijedio pravo na odbranu u mjeri u kojoj bi sama suština tog prava bila dovedena u pitanje.
– Propisana mjera ograničenja ima objektivno i razumno opravdanje i srazmjerna je cilju koji se želio postići – mišljenje je sudija Ustavnog suda.
Pravo na uvid u spise nije apsolutno
Citirajući dijelove iz presuda Evropskog suda za ljudska prava, Ustavni sud konstatuje da pravo na uvid u spise predmeta, kao sastavnog dijela prava na pravično suđenje, odnosno prava na odbranu, nije apsolutno i da je podložno ograničenjima u različitim fazama krivičnog postupka, pa i u fazi njegovog pokretanja (ispitivanje i istraga) i da se može smatrati neophodnošću „čuvanje tajnosti podataka koje posjeduju nacionalne vlasti i zaštite prava drugih lica“.
foto:Dan/ilustracija
