Domaća radinost u strateškim dokumentima Crne Gore i Opštine Berane pominje se kao jedan od vidova koji može da donese znatne prihode lokalnom stanovništvu. Međutim, brojni su podaci koji ukazuju da još uvijek nijesu stvorene potrebne pogodnosti za podsticaj ove djelatnosti. A da moderne tehnologije i jeftina uvozna roba potiskuju stare zanate i domaće proizvode, potvrđuje i priča oko otkupa i prerade vune. Naime, već dugi niz godina vuna uglavnom završava na smetlištima, iako se zna da su nekada vrijedni domaćini od prodaje ove sirovine ubirali značajne prihode. U to uvjeravaju i vunovlačarske radnje koje se polako sele u prošlost. Vunovlačarska radnja porodice Vesković iz Berana je među rijetkima čija vrata nijesu potpuno zatvorena. Njen vlasnik sedamdesetosmogodišnji Milorad Miško Vesković potvrđuje da sve ređe stavlja u pogom postrojenje za, kako kaže, sređivanje vune.
– Vuna, koja u sebi sadrži i ljekovita svojstva nekad je, za razliku od današnjih dana, predstavljala pravo bogatstvo. Sjećam se kad je naša vunovlačarska radnja, koja je stara preko osam decenija, radila u tri smjene, prerađujući dnevno i do 200 kilograma vune. Nažalost, kako su godine odmicale u Crnoj Gori i ondašnjoj Jugoslaviji došlo je do gašenja tekstilne proizvodnje, tako da je opala potražnja za ovom značajnom sirovinom. Takođe, na domaćem tržištu se pojavila jeftina uvozna roba koja je potisnula u stranu domaće vunene proizvode. Zato se danas i to malo vune što se ostriže uglavnom pali ili baca na smetlišta. Tako se i naše vunovlačarske mašine rijetko pokreću, jer se vuna sve manje koristi, zbog čega se i ovaj zanat polako gasi – navodi Vesković.
– Siguran sam da su mogli da se osmisle proizvodni pogoni gdje bi se od vune izrađivali kvalitetni proizvodi. Vjerovatno bi ta proizvodnja bila rentabilna, jer ljudi sa strane znaju da prepoznaju kvalitet i da dobro plate ono što ima istinsku vrijednost. U tom slučaju runa vune ne bi završavala u kontejnerima za smeće, nego u proizvodnim pogonima. Čini mi se da je sada sve kasno, jer su nam sela ostala pusta, dok su nekadašnja stada više nego desetkovana. Jednostavno vunu više niko niti prodaje, niti kupuje – ističe Vesko Davidović, mještanin Šekulara.
I stariji Beranci se prisjećaju kad su ispred vunovlačarskih radnji bili veliki redovi.
– Sjećam se kad je narod u velikom broju iz svih naših sela donosio vunu da je uvlači i pripremi za izradu različitih odjevnih i drugih predmeta. Bilo je to vrijeme kad je vuna bila na cijeni i kad su skoro sve žene znale da predu i pletu. Međutim, kako je vrijeme odmicalo, pojavom kineske i neke druge jeftine robe, došlo je do potpunog potiskivanja vune i njenih proizvoda. Zato se vuna danas tretira kao nešto potpuno nevažno – zaključuje Milutin Sekulović.
Žene više niti predu, niti pletu
Milorad Vesković naglašava da je zbog opšteg nerada i tržišne neuravnoteženosti sve manje žena koje se bave tradicionalnim djelatnostima.
– Nekad su se žene na ovim prostorima takmičile koja će da isplete više džempera, čarapa i drugih proizvoda od vune. Takođe, ovaj kraj je obilovao dobrim tkaljama koje su, između ostalo,g tkale predivnu vunenu ćebad. Svi ti proizvodi su bili na cijeni, kao i djevojke i žene koje su bile dobre „rabotnice“. Sad više niko niti prede, niti plete. Žene odu u grad i kod Kineza za jedan euro kupe tri para čarapa, tako da im se stvarno ne isplati da se uludo muče. Ipak, smatram da bi mogli da se osmisle proizvodni pogoni gdje bi se od vune izrađivali vrsni proizvodi prepoznatljivi i na svjetskom tržištu – smatra Vesković.
Foto: DAN
