Prema analizi sektora obrazovanja, školska infrastruktura u Crnoj Gori suočava se s brojnim izazovima koji znatno utiču na kvalitet obrazovanja i uslove u kojima se ono odvija.
Jedan od najvažnijih izazova je situacija u kojoj su neke škole preopterećene, dok se u drugima bilježi pad broja učenika, navodi se u Strategiji reforme obrazovanja 2025–2035, koju je prethodne sedmice usvojila Vlada Crne Gore.
Kako je zaključeno u tom dokumentu, čiju je izradu finansirala Evropska unija, trenutno postoje ogromne razlike između ponude i potražnje kada je u pitanju obrazovna infrastruktura, kapacitet škola i učionica i dostupnost opreme i materijala za učenje.
– Prema Analizi sektora obrazovanja, 13 odsto osnovnih škola u Crnoj Gori upisuje skoro 70 odsto svih učenika/ca, dok 87 odsto osnovnih škola karakteriše rad s manjim odjeljenjima, često sa manje od 28 učenika/ca po odjeljenju, pa tako raspolažu viškom prostora. Situacija je slična i u srednjem obrazovanju: 33 odsto škola radi iznad kapaciteta i u njih se upisuje više od polovine svih učenika/ca. Preostalih 67 odsto učenika/ca upisuje škole u kojima je veličina odjeljenja u okvirima ili ispod standarda (podaci iz Analize sektora obrazovanja, 2019) – predočeno je u dokumentu.
Kako ističu, problemom prebukiranosti posebno su pogođene škole u centralnom i južnom regionu, pa se nastava u njima često organizuje u tri smjene ili u više smjena. Skoro sve primorske opštine bilježe porast broja učenika u osnovnim školama.
– Kapacitet ustanova za rano i predškolsko vaspitanje znatno se poboljšao u posljednjoj deceniji, baš kao i upis, ali je potrebno obezbijediti više kapaciteta kako bi se osiguralo dalje i neophodno povećanje upisa. Kapaciteti predškolskih ustanova nisu dovoljni, a grupe su često veće od predviđenih normativa – ukazano je u Strategiji.
Kako je konstatovano u tom dokumentu, neravnomjeran razvoj školske infrastrukture podstiče i nastavlja da bude pod uticajem unutrašnje migracije stanovništva, koja nije praćena adekvatnim infrastrukturnim promjenama.
– Procesi izgradnje novih obrazovno-vaspitnih objekata su spori, a potreba za obrazovno-vaspitnom infrastrukturom često se zanemaruje prilikom prostornog planiranja stambenih područja – piše u Strategiji.
U tom dokumentu je konstatovano i da trenutno nema problema s nedostatkom infrastrukture za stručno obrazovanje, ali da fale oprema i resursi za učenje.
– Mrežu škola koje realizuju programe stručnog obrazovanja čine ukupno 43 škole u svim opštinama Crne Gore. Postojeća mreža škola omogućava upis svih učenika/ca koji žele da nastave školovanje nakon završene osnovne škole. Stručne škole se, s druge strane, suočavaju sa evidentnim nedostatkom opreme i resursa za učenje, naročito onih koji su neophodni za praktičnu nastavu, dok nastavnici/e nisu dovoljno pripremljeni za rad u specijalizovanim kabinetima – ukazano je u dokumentu.
Kako se dalje zapaža, kvalitet postojeće školske infrastrukture čest je problem u mnogim školama, a nedostatak odgovarajuće opreme i materijala za nastavu i učenje utiče na kvalitet obrazovanja.
Strategijom reforme obrazovanja u periodu od 2025. do 2035. planirano je ulaganje od 145 miliona eura u prve dvije godine, većinom u infrastrukturu.
Većina toaleta ne ispunjava kriterijume privatnosti, rijetko imaju sapun i sušač za ruke
U Strategiji podsjećaju na istraživanje Instituta za javno zdravnje Crne Gore, koje je pokazalo da 81 odsto škola koristi vodu za piće koja se obezbjeđuje iz javnog vodovoda. Ostale ustanove, uglavnom u ruralnim područjima, snabdijevaju se vodom iz drugih izvora (lokalni vodovodi, lokalni izvori, bunari, itd.). Škole uglavnom nemaju alternativne izvore vodosnabdijevanja i ne preduzimaju mjere za prečišćavanje vode (filtracija, hlorisanje, itd.),uključujući škole koje se snabdijevaju vodom iz tzv. nepoboljšanih izvora.
Kad je riječ o sanitaciji, visok procenat obrazovnih ustanova (98 odsto) koristi toalete koji su priključeni na sistem vodosnabdijevanja. Veliki procenat (63 odsto) ustanova posjeduje toalete koji se ispiraju pomoću vodokotlića ili ručno i koji su priključeni na javnu kanalizaciju, dok neke škole – uglavnom u prigradskim ili ruralnim područjima – imaju toalete povezane sa septičkom jamom (24 odsto) ili propusnom jamom (11 odsto). U oko 82 odsto ustanova postoje odvojeni toaleti po polu učenika, a u oko 84 odsto postoje toaleti za osoblje odvojeni od toaleta za učenike. Većina toaleta u školama ispunjava kriterijume pristupačnosti i funkcionalnosti, ali ne i privatnosti.
Omjer broja učenika u odnosu na broj toaleta visok je u školama u gradskim područjima; 18 odsto škola ne ispunjava propisanu normu u pogledu broja toaleta za učenice, dok sedam odsto ne ispunjava istu normu za učenike.
Što se tiče higijene, voda je dostupna na mjestima za pranje ruku, ali sapun i sušači za ruke su rijetki. Topla voda je dostupna tokom cijele školske godine u samo oko 18 odsto ustanova. Mjesta za pranje ruku dostupna su najmlađim učenicima, dok u polovini ustanova nisu prilagođena osobama sa ograničenom pokretljivošću i invaliditetom. Škole uglavnom ne vode evidenciju o čišćenju toaleta, a školsko osoblje nije obučeno za postupke čišćenja, sigurno i adekvatno.
korišćenje sredstava za čišćenje i zaštitne opreme.
Foto: Ilustracija/RTCG
