Tokom 2022. godine trećina rješenja osnovnih sudova u Pljevljima i Bijelom Polju o određivanju pritvora odnosila se na krivično djelo nasilje u porodici i porodičnoj zajednici, a kod Osnovnog suda u Baru dominantni su bili pritvori zbog imovinskih delikata, odnosno krađa, pokazuju podaci iz tih sudskih instanci dobijeni na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama.
To bi u neku ruku mogao da bude i jedan od indikatora da velika nemaština na sjeveru često izaziva porodične razmirice, za razliku od bogatijeg Primorja, ali i da još nije nestala patrijarhalnost u porodičnim odnosima, saopštili su za „Dan“ iz Akcije za socijalnu pravdu (ASP), koja je radila analizu o pritvorima, sa fokusom na nekoliko osnovnih sudova u Crnoj Gori.
Analiza pojedinačnih rješenja o pritvorima u Pljevljima i Bijelom Polju, a koji su određeni zbog porodičnog nasilja pokazuje često zapanjujuće primjere fizičkih okršaja između članova porodica, a u većini slučajeva nasilnici su muškarci, a žrtve nasilja žene, ali i djeca.
Porodični sukobi često se događaju u domaćinstvima u ruralnim područjima Pljevalja i Bijelog Polja. Nekad su podstaknuti pijanstvom muških članova ili počinju bezazlenim svađama i prepirkama, a ishoduju brutalnim korišćenjem teških predmeta (motika, grabulje, cjepanice, nož).
Osnovni sud u Bijelom Polju je tokom 2022. donio 29 rješenja o određivanju pritvora, od čega se deset, ili trećina, odnosilo na sumnju u krivično djelo nasilje u porodici ili porodičnoj zajednici. U istoj godini je donijeto i 30 rješenja o produženju pritvora, od čega se osam odnosilo na ove delikte, a uglavnom uz obrazloženje da postoji opasnost od ponavljanja krivičnog djela.
Osnovni sud u Pljevljima je tokom 2022. godine donio 16 rješenja o određivanju pritvora, a čak deset se odnosi na sumnju u krivično djelo nasilje u porodici i u porodičnoj zajednici, što je preko 60 odsto od ukupnog broja. Od 12 rješenja o produženju pritvora (za koja je bio nadležan Viši sud u Bijelom Polju, jer pljevaljski nema tročlano sudijsko vijeće), polovina se odnosi na ovo djelo, a pritvor je produžavan zbog opasnosti od ponavljanja krivičnog djela.
Osnovni sud u Baru je tokom 2022. godine donio 39 rješenja o određivanju pritvora, od čega je 13 rješenja, ili trećina, donijeto zbog sumnje da su učinjena krivična djela krađa, 10 zbog sumnji u krivično djelo nasilje u porodici ili porodičnoj zajednici, pet zbog sumnje u krivično djelo ugrožavanja sigurnosti, a ostala zbog sumnje da su počinjena druga krivična djela.
Taj Osnovni sud je u 2022. godini duplo više puta produžio pritvor, odnosno donio 85 rješenja o produženju pritvora, a kao osnov za produženje pritvora u 67 rješenja navedena je opasnost od ponavljanja krivičnog djela, a to se većinom odnosi na osnovanu sumnju da su učinjena krivična djela krađa ili nasilje u porodici i u porodičnoj zajednici.
Dakle, u primorskom Baru najčešći su bili imovinski delikti, a odmah iza njih su krivična djela u vezi sa nasiljem u porodici i u porodičnoj zajednici.
ASP je radila analizu o pritvorima sa fokusom na nekoliko osnovnih sudova, u okviru projekta koji finansijski podržava Građanska alijansa, a u vezi sa širim projektom koji finansira Evropska unija, a kofinansira Ministarstvo javne uprave, i stavovi iznijeti u analizi i kroz medijske tekstove isključiva su odgovornost te nevladine organizacije.
Evropsko pravo rijetko koriste u Pljevljima, Cetinju i Baru
Osnovni cilj izrade analize bio je da se na primjeru više lokalnih sudova i dva viša suda pokaže koliko u određivanjima i produženjima pritvora koriste evropske prakse, odnosno iskustva Evropskog suda za ljudska prava.
Analiza je pokazala da sud u Bijelom Polju u određenom broju slučajeva citira praksu Evropskog suda, dok rješenja o produžavanju pritvora uglavnom ne sadrže primjere evropskog prava. Pljevaljski sud gotovo i ne koristi primjere evropskog prava. Isto je uočeno i kod barskog suda, kao i kod cetinjskog suda.
Viši sud u Podgorici i Viši sud u Bijelom Polju uopšte ne citiraju izvore evropskog prava i ne pozivaju se na predmete iz prakse Evropskog suda za ljudska prava kada njihova vijeća odlučuju o produženjima pritvora, već se pozivaju na odgovarajući zakonski osnov iz domaće legislative.
U isto vrijeme, rješenja o pritvorima Višeg suda u Podgorici su cjelovito obrazložena, dok to nije uvijek bio slučaj kod postupanja Višeg suda u Bijelom Polju.
Obrazloženja o ponavljanju pritvora mahom se ponavljaju, što daje prostor advokatima da mogu napadati odluke o produženjima pritvora i žaliti se Ustavnom sudu.
ASP je u preporukama navela da ovo treba izmijeniti.
Upućen u bolnicu zbog proganjanja
Kod produženja pritvora u 2022. godini bilježe se i dva produženja u odnosu na sumnju na krivično djelo proganjanje, a gdje je nakon prvog određivanja pritvora lice upućeno u Specijalnu bolnicu za psihijatriju na posmatranje, što je bio jedini slučaj ove vrste kod dva suda na sjeveru.
Kako se navodi u rješenjima, pritvoreno lice je uporno proganjalo oštećeno lice, na način koji može osjetno da ugrozi njen način života i zdravlje, tako što je protivno volji oštećene nastojao da uspostavi kontakt s njom neposredno i posredstvom sredstava komunikacije, a svakodnevno je pratio kretanje oštećene.
Prema nalazu vještaka psihijatra, postoji realna opasnost da isti „počini djela koja su u vezi sa sumanutim sistemom“ ili su inspirisana psihopatološkim sadržajima i nijesu vođena realnim motivima, čime bi mogao dovesti u opasnost sebe ili osobe u svojoj okolini.
Foto: Ilustracija/elements.envato
