Nakon petnaestogodišnjeg pohađanja nastave u neuslovnoj i ustupljenoj mjesnoj kancelariji učenici područnog odjeljenja Duži, u Šavniku, danas su od predstavnika ove Mjesne zajednice (MZ) dobili na upotrebu obnovljeni i rekonstruisani prostor, te će moći da se školuju u svojoj učionici, u uslovima koji su znatno bolji od mnogih školskih objekata u Crnoj Gori.
Tim povodom u Dužima je organizovana mala svečanost na kojoj su prisustvovali Vladimir Joković, ministar poljoprivrede, Svetlana Drobnjak, direktorica Direktorata za predškolsko i osnovno obrazovanje, Gavrilo Cerović, darodavac, Bajo Zorić, direktor JU Obrazovni centar sa saradnikom Vladetom Petrušićem, Lenka Ćeranić, učiteljica koja u ovoj školi radi više od 42 godine, Miloš Ćeranić, predsjednik MZ Duži, predstavnici mještana Milorad Vilotijević, Milisav Lazović i Milija Ćeranić i učenici ovog odjeljenja.
U saopštenju predstavnika mještana navodi se da su goste upoznali sa aktivnostima koje su preduzeli da bi mogli konačno da školu vrate prvobitnoj namjeni. Ističu da su zahvalni svim donatorima, a najviše Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede na čelu sa ministrom Jokovićem, Opštini Plužine, Elektroprivredi Crne Gore, Gavrilu Gaju Ceroviću, Obrazovnom centru Šavnik i mještanima sela Duži.
Mještani navode da se radi o školi duge i bogate tradicije. Prema dostupnoj dokumentaciji škola je zvanično počela sa radom u školskoj 1913./14. godini.
„Nadzorništvo sjeverne školske oblasti u Nikšiću izvijestilo je 15. septembra 1911. godine Ministarstvo prosvjete i crkvenih poslova na Cetinju o pripremama za otvaranje škole na Dužima. U izvještaju se navodi da su sela Duži i Dubrovsko uputile molbu da se izdvoje iz šavničke školske opštine u zasebnu školsku opštinu. Ova dva sela su tada brojila 146 kuća: Duži 62, Kutnja Njiva 17, Rudo Polje 24 i Dubrovsko 43 kuće. Ova sela su 1910. godine platila 4.027 perpera poreza. Nadzorništvo obrazlaže da su Duži od Šavnika udaljene dva i po sata putovanja od Šavnika te da nema mosta preko rijeke Komarnice. Škola je podignuta na državnom zemljištu, podjednako udaljenom od pomenutih sela, iznad plemenskog puta, kilometar udaljena od Duške crkve. Zgradu su podigli opštinari novoformirane školske opštine iz Duži sa zaseocima i Dubrovska. Imala je jednu veliku učionicu, kancelariju i stan za učitelja“, kazali su predstavnici mještana.
Oni podsjećaju da je za prvog učitelja postavljen Ilija Batrićević. Isti učitelj je, dodaju, radio i naredne školske godine.
„Prvi poratni učitelj 1918. godine je bio Arsenije Dubljević. U međuratnom periodu najduže su radili: Milošević Taško (7), Velimirović Simo (6) i Stanišić Dragutin (više od 4 godine)“, dodaju.
Izgorela je, kazali su, tokom Pete ofanzive 1943. godine.
„U toku rata Dužani su se školovali u kući Nikole Malovića. Učitelj je bio Ilija Lazović. Od 1944 – 1947. nastava je izvođena u kući dr Radoša Vilotijevića. 1947. Dužani su obnovili rekvidiranu kuću kapetana Jovana Memedovića u kojoj su, pored učionice bili smještena kancelarija, učiteljski stan i biblioteka. U prizemlju je bio Dom omladine. Škola je tu radila do kraja školske 1978/79. godine. Naredne školske godine škola je radila u kuli Đoka Malovića, dijelu koji je pripadao Josifu Maloviću. Naredne školske 1980/81. useljena je u zgradu u kojoj se i danas nalazi“, navode mještani.
Za Duži se, kažu, čulo da su kontinentalno selo u kom živi najviše pomoraca. Stvari, tvrde mještani, stoje malo drugačije.
„Duži su selo sa najviše nastavnika. Petar Ćeranić, Milka Vilotijević i Ilija Lazović su predratni učitelji. Poslije rata niz su nastavili: Bojana Mašić – Ćeranić, Jevrosima Vilotijević, Rajka Malović i Milija Ćeranić, Vojislav Lazović je bio profesor srpsko-hrvatskog jezika. Svi su školovanje počeli u Dužima. Tu su i duške snahe: Milena Vilotijević, Dara Vilotijević i Lenka Ćeranić. Jasno da zašto je u Dužima kult obrazovanja uzdignut na najviši nivo i da su Dužani veliku pažnju posvećivali obrazovanju svog potomstva. U vremenima kad i u „elitnim“ gradskim školama đaci kubure sa elementarnom pismenošću, iz ovog odjeljenja nije izišao učenik koji ne zna da čita i piše“, kazali su.
Mještani i danas sa sjetom pričaju o najboljim učenicima koji su svoje školovanje počeli u klupama ove škole, a koji su na svoj način obilježili vrijeme u kojem su živjeli:
- Primarijus, dr Radoš Vilotijević, prvi crnogorski primarijus
- Josif Malović, dipl. pravnik, sudija Vrhovnog suda SFRJ
- U poratnom periodu:
- Slavko Ćeranić, dipl. inženjer mašinstva, privrednik, predstavnik SFRJ u SEV, najmlađi diplomirani mašinski inženjer na BU i u SFRJ
- Dr Marica Malović, naučnik, sekretar Istorijskog instituta SANU
- Milija Ćeranić, dipl. učitelj. Najmlađi nastavnik na Nastavničkom fakultetu u Nikšiću i prvi visokoobrazovani učitelj u Crnoj Gori.
- Među mlađim treba izdvojiti:
- Rako Lazović, dipl. pravnik
- Marina Pavićević, dipl. medicinski biohemičar.
„Ostaje žal što neki dobri učenici, osvajači značajnih mjesta na regionalnom i republičkom takmičenju nijesu kapitalizovali svoje mogućnosti. A takvih je bilo. Možemo zaključiti da je škola u Dužima je jedna uspješna priča koje su uglavnom izlazili dobri đaci pa je ovu zgradu trebalo obnoviti, Ako ništa, neka posluži kao uzor drugim“, zaključili su predstavnici mještana.
Danijela Simanić
Foto: Privatna arhiva
Video: RTNK
