Posljednjih nekoliko decenija Podgorica se ubrzano razvijala, ali bez određenog dugoročnog plana i adekvatnog sagledavanja njenih geografskih i prirodnih karakteristika.
Suprotno kodeksima i pravilima urbanističkog promišljanja prostora, dobili smo haotičnost u pejzažu grada, zagušenost prostora i evidentne negativne promjene uslova življenja. Protekle decenije povećan je broj zelenih površina, uređeni su gradski parkovi pa sa tom praksom treba nastaviti. Nove kvartove neophodno je oplemeniti zelenim površinama, a pojedine djelove grada, poput centra, pretvoriti u pješačku zonu, čime bi se omogućilo organizovanje različitih društvenih i kulturnih sadržaja. O ovim pitanjima, kao i stavu da urbanizam kao disciplina mora da štiti javni interes, ali i da pri tome ne zapostavlja privatni, za Pobjedu je govorio arhitekta Pavle Popović, dobitnik Nagrade ,,19. decembar“ za 2023. godinu.
Civilizacijski kodovi
Grad kao urbani prostor, po mišljenju eminentnih teoretičara iz oblasti arhitekture i urbanizma, smatra se najvećim ljudskim dostignućem. U gradu, podsjeća Popović, nastaju pojave najvećih umjetničkih, misaonih i naučnih dometa kojima su se odmjeravali civilizacijski kodovi.
„Ako danas posmatramo Podgoricu kao grad s kraja 19. vijeka, kada je napravljen urbanistički plan razvoja Nove varoši, tzv. Vormanov plan, zapazićemo da je promišljeno planirano urbano jezgro, sastavljeno od kareja-kvartova sa tzv. balkanskim nizom kuća. Nasuprot Stare varoši, sa krivudavim ulicama i sokacima, Nova varoš je imala uređenu šemu i obrise srednjoevropskih manjih gradova“, navodi Popović.
Nažalost, posljedice ratnog razaranja, period obnove, i kasnije razornog zemljotresa nijesu pogodovale bržem razvoju grada.
„Međutim, posljednjih trideset godina Podgorica se ubrzano razvijala, ali bez određenog dugoročnog plana i adekvatnog sagledavanja njenih geografskih i prirodnih karakteristika. Prisustvo rijeka, blizina jezera i blizina mora koje Podgoricu svrstava u mediteranske gradove, nije uvijek ispraćeno njenim arhitektonskim i urbanističkim zahvatima. U ovom kontekstu možemo govoriti o devastaciji u smislu nepoštovanja karakteristika i duha mjesta, genius loci. Po mom mišljenju, agresija na prostor odvijala se u više zona, jedna od najizraženijih je na desnoj obali Morače, ispred solitera tzv. Pet udovica, čime je trajno prekinut kontinuitet zelene zone i šetališta uz rijeku. Zatim, zona Zagoriča sa mega objektima u neposrednoj blizini Vezirovog mosta promjenila je pejzaž i dubokim usjekom grubo narušila izgled Gorice. Zona Gorica C, ranijim planovima predviđena kao elitni dio grada, sada je izgradnjom objekata velikog gabarita zašla u zelene površine park-šume koje se smatraju plućima ovog grada. Narušavanje urbanog sklada Stare varoši stambeno-poslovnim objektima visoke spratnosti, zagrađivanjem kota Gorice i Ljubovića, suprotno kodeksima i pravilima urbanističkog promišljanja prostora, dobili smo haotičnost u pejzažu grada, zagušenost prostora i evidentne negativne promjene uslova življenja. I mogao bih tako nabrojati još mnogo primjera“, poručuje Popović.
Urbanizam kao disciplina, ističe on, mora da štiti javni interes ali i da pri tome ne zapostavlja privatni.
„Pojava novih investitora i privatnih firmi koje pod njihovim uticajem rade planove i projekte, primjeri su agresivnog graditeljstva koji se u žargonu struke naziva „livadski ili trotoarski urbanizam“. Odsustvo jakih institucija iz domena urbanizma i arhitekture, kao što je bio Republički zavod za urbanizam i drugih građevinskih firmi koje su zapošljavale veliki broj stručnjaka iz arhitektonskog i urbanističkog planiranja i svih pratećih infrastrukturnih profila, u značajnoj mjeri su doprinijeli haotičnom stanju u graditeljstvu“, naglašava Popović.
Standardi
Što se tiče nekadašnjih standarda gradnje, nagrađeni arhitekta podsjeća da su oni podrazumijevali prvo stručnu analizu društvenih i ljudskih potreba, utvrđivanje i usvajanje metodologije rada, a zatim izradu petogodišnjeg modela planiranja.
„Na osnovu toga nicale su saobraćajnice, a zatim nizovi građevina raznih javnih sadržaja i namjena. Tehnika gradnje, izbor materijala i vrsta konstrukcija, bile su primjerene ondašnjem vremenu i načinu gradnje. U estetskom pogledu gradnja je bila stilski ujednačena, zgrade su se nadovezivale jedna na drugu, vodilo se računa o međusobnoj udaljenosti objekata i udaljenosti od saobraćajnica, vodilo se računa o njihovom okruženju. Uspjeli primjer promišljenog graditeljstva iz šezdesetih godina ogleda se u potezu od hotela ,,Crna Gora“ (sada ,,Hilton“) pa sve do kraja bulevara, Bloka pet. Danas u tom nizu, stakleni soliter pored hotela Podgorica u velikoj mjeri narušava sklad i podsjeća nas na jedan od arhitektonskih promašaja u proteklim godinama“, kaže Popović.
Smatra da bi Podgorica trebalo da se razvija disperzivno, u svim pravcima.
„Periferna naselja koja su nastala spontanom i divljom gradnjom, a koja su prvi utisak o gradu kada se dolazi u Podgoricu, potrebno je planski organizovati, saobraćajno i infrastrukturno povezati i što više ozeleniti. Jedan od mogućih pravaca razvoja Podgorice je dolinom rijeke Zete, u smjeru prema Danilovgradu i Duklji. Urađene saobraćajnice bulevarskog tipa pružaju mogućnost daljeg razvoja grada, a revalorizacijom arheološkog nalazišta, Duklja bi se integrisala u gradski areal. Ovaj značajni istorijski lokalitet zahtijeva veću društvenu pažnju, intenzivnija arheološka istraživanja i bolju povezanost sa kulturnim sadržajima“, poručuje Popović.
U gradu koji se protekle decenije drastično povećao u pogledu broja stanovnika, sadržaji kao što su bolnice, škole i vrtići svakako su prioritetni. Veliki nedostatak u gradu, smatra Popović, jeste smanjena saobraćajna pokretljivost, zagušenost saobraćajem i nedostatak parking prostra.
„Neophodno je uži centar grada osloboditi od prevelike stope motorizacije, pretvoriti ga u pješačku zonu čime bi se omogućilo organizovanje različitih društvenih i kulturnih sadržaja. Pohvalno je to što se proteklih godina uže gradsko jezgro polako oslobađa od motorizovanog saobraćaja i što se pojedine ulice pretvaraju u pješačke zone. Povećan je i broj zelenih površina, uređeni su gradski parkovi pa sa tom praksom treba nastaviti. Novi djelovi grada kao što su Siti kvart, novi kvart na Pobrežju, kvart u servisno-skladišnjoj zoni, neophodno je oplemeniti zelenim površinama. U razvijenim zemljama postoji visoki standard prisustva zelenih površina i zasada u odnosu na broj stanovnika pa bi taj princip, koji ne zahtjeva prevelike investicije, trebalo usvojiti“, zaključio je ugledni arhitekta Pavle Popović.
Nagrada je i priznanje za pregalaštvo oca Veliše
Pavle Popović kaže da je zadovoljstvo i ponos koji prate trenutke dobijanja nagrade osjetio više puta tokom svog profesionalnog rada, a posebno prilikom dodjele Borbine nagrade za arhitekturu, u dva navrata, 1974. i 1977. godine.
„Međutim, izuzetan je doživljaj dobiti Nagradu ,,19. decembar“, nagradu grada Podgorice u kojoj sam rođen i školovao se, a zatim u dužem vremenskom periodu učestvovao u njegovom oblikovanju, u njegovom urbanom i arhitektonskom životu. Ovu nagradu ujedno doživljavam i kao priznanje za pregalaštvo moga oca, ing. Veliše Popovića, koji je započeo svoju graditeljsku djelatnost tridesetih godina prošlog vijeka pa sve do odlaska u penziju krajem šezdesetih. Na temelju njegovog iskustva nastavio sam i razvijao svoju djelatnost, tako da možemo govoriti o stogodišnjoj porodičnoj tradiciji graditeljstva“, poručio je Popović.
Glas mladih stručnih ljudi je glas budućnosti
Arhitektura kao tehničko-umjetnička disciplina, koja objedinjuje inžinjerska znanja i umjetnički talenat, smatra arhitekta Popović, zahtijeva veći stepen obrazovanja, sintezu likovnih umjetnosti, vajarstva, dizajna i muzike s jedne, i tehničkih znanja i dostignuća s druge strane.
„Raduje me što se sve više mladih kolega arhitekata obrazuje na našim univerzitetima, a zatim stručno usavršava širom Evrope, pa se nadam da će svoje znanje primijeniti i ovdje u Crnoj Gori. Pohvalne su inicijative i kritički stavovi mladih arhitekata grupe „Kana“ i „Ekspedicijo“ iz Kotora, koji sagledavaju prostor u širem kontekstu i gaje brižan odnos prema graditeljskom nasljeđu. Mislim da donosioci odluka moraju poštovati njihove preporuke, jer glas mladih ljudi je glas budućnosti“, poručuje Popović.
Ozbiljan arhitektonski biro sa konsultantima svih tehničkih profila – osnova dobrog rada
Arhitekta Popović ističe da je institucionalno uporište, ozbiljan arhitektonski biro sa konsultantima svih tehničkih profila, poput nekadašnjeg Republičkog zavoda, osnova dobrog, promišljenog rada. Urbanizam kao vještina organizovanja prostora i arhitektonska djela kao kulturni simboli jednog vremena, smatra on, ne smiju biti polje djelovanja pojedinaca niti dominacija investicionog urbanizma.
„Strukovno, savjetodavno tijelo na nivou države, sastavljeno od afirmisanih arhitekata i urbanista, slikara, vajara, inžinjera, intelektualaca koji imaju jasnu viziju razvoja mora se uključiti u promišljanje i oblikovanje prostora u kojem svi živimo. Građanstvo koje sve više diže glas protiv nepromišljenih i grubih intervencija u javnom prostoru treba uvažavati i uključiti njihovo mišljenje prilikom donošenja odluka“, poručuje Popović.
Foto: Skupština Glavnog grada
