Crnogorska javnost je prije dva dana saznala da je brod sa 30.000 tona amonijum-nitrata rasutom stanju doplovio je iz Ruske Federacije do Luke Bar, odakle treba da bude transportovan u Srbiju. Tranzit ovakve robe računa se u opasan, posebno ukoliko se neadekvatno skladišti. Nakon toga iz Luke Bar su juče saopštili da su usvojili plan bezbjednosti, koji prati proces pretovara, da ježeljeznica usvojila plan bezbjednosti koji prati proces prevoza, a cjelokupni proces nadgleda tim ljudi iz Azotare, Pančevo, koji ima višedecenijsko iskustvo u radu sa azotnim đubrivima.
Agencija za zaštitu životne sredine (EPA) nije nadležna za inspekcijski nadzor nad pretovarom i tranzitom amonijum-nitrata, kazao je juče direktor Agencije Milan Gazdić, navodeći da su ekološki i bezbjednosni rizici svedeni na minimum ako se poštuju sva propisana pravila i procedure.
Gazdić je agenciji MINA rekao da amonijum nitrat nije, sam po sebi, eksploziv, ali se od njega lako formiraju eksplozivne smješe raznih svojstava kad se kombinuje sa primarnim eksplozivima.
On je podsjetio da se Zakon o hemikalijama ne primjenjuje na hemikalije koje su pod carinskim nadzorom u carinskom skladištu ili slobodnim zonama, radi ponovnog izvoza ili tranzita, ako se te hemikalije ne prerade ili obrade.
Ali šta je amonijum nitrat i zašto može da bude toliko opasan?
Vjeruje se da je gotovo 3.000 tona amonijum nitrata NH₄NO₃ prouzrokovalo eksploziju koja je u avgustu 2020. godine razorila glavni grad Libana – Bejrut.
Šta je amonijum nitrat?
Amonijum nitrat je čvrsta bijela supstanca, nalik kristalau, koji se proizvodi u velikim industrijskim količinama.
Uglavnom se koristi kao izvor azota za đubrenje, ali i za izazivanje eksplozija u rudnicima, objavio je 5. avgusta 2020. BBC na srpskom.
Ne može se tek tako pronaći amonijum nitrat u zemlji. On je sintetički – nastaje reakcijom amonijaka sa azotnom kisjelinom.
Amonijum nitrat se proizvodi širom svijeta i relativno je lako kupiti ga.
Međutim, skladištenje često može da bude problem.
Nekoliko puta je u prošlosti povezivan sa velikim industrijskim nesrećama.
Koliko je opasan?
On je sam po sebi relativno bezbjedan za rukovanje. Međutim, velika količina amonijum nitrata mogla bi da počne da propada, ako duže vreme stoji na istom mjestu.
Pravi problem je u tome što će vremenom apsorbovati malu količinu vlage i pretvoriti se u ogroman kamen. To ga čini opasnijim, jer ukoliko dođe do nesreće, onda će se širiti mnogo lakše.
Što duže stoji veća je vjerovatnoća i da će se kontaminirati uljem ili naftom. Kada se to dogodi, može doći do reakcije.
Onda proizvodi sopstvenu toplotu. Kada to počne, toplota nastavlja da se stvara i vremenom nakuplja. To onda može dovesti do veće eksplozije, kao što se vidjelo u zastrašujućim videima iz Bejruta.
Šta je izazvalo pečurku?
Na snimcima iz Bejruta avgusta 2020. vidio se požar i velika količina vatre, a onda eksplozija i ogroman oblak u obliku pečurke.
Došlo je do nadzvučnog talasa koji se širio iz centra eksplozije, a to se vidjelo u bijelom sferičnom oblaku koji se širio uvis”.
Udarni talas je nastao zbog kompresovanog vazduha, koji se brzo širi i naglo hladi, a voda se kondenzuje, što je dovelo do stvaranja oblaka.
Koliko su opasni gasovi koji su proizvedeni?
Kada amonijum nitrat eksplodira, to oslobađa otrovne gasove, poput azotnih oksida i amonijaka.
Narandžasti dim nastao je zbog azot dioksida, kojeg naučnici često povezuju sa zagađenjem vazduha.
Ukoliko u toj oblasti nema mnogo vjetra, to bi moglo da bude opasno za ljude koji su u blizini.
Da li se koristi u bombama?
Vojske širom svijeta, zbog tako snažnog udara, koriste amonijum nitrat kao eksploziv.
Korišćen je i u nekoliko terorističkih napada, među kojima je i bombaški napad 1995. na Oklahoma Siti.
Tada je Timoti Mekvej koristio dvije tone amonijum nitrata da bi napravio automobil-bombu koja je uništila čitavu zgradu, ubivši 168 ljudi.
Oko 4.500 tona amonijum nitrata eksplodiralo je 1921. godine u Nemačkoj. Ubijeno je više od 500 ljudi.
Najsmrtonosnija industrijska nesreća u istoriji Amerike dogodila se 1947. godine u Galveston zalivu u Teksasu.
Gotovo 2.000 tona hemikalija eksplodiralo je na brodu koji je bio u gradskoj luci.
Preminula je najmanje 581 osoba.
U avgustu 2015. godine, u kineskoj luci Tjanđin, eksplozija je ubila 173. ljudi.
foto:fb/ilustracija
