U kolašinskom Sekretarijatu za zaštitu životne sredine očekuju da će do kraja godine biti završene procedure za zaštitu najvrednijih prostora na području te opštine. Procesi koji će dovesti do zaštite trenutno su u različitim fazama za Park-šumu Dulovine, Park prirode Mrtvica sa okolinom i Spomenik prirode Kapetanovo i Brnjičko (Manito) jezero.
“Vrlo je bitno da se ti procesi završe do kraja godine. Na taj način bi se omogućilo korišćenje sredstava iz fondova EU, koja su od neprocjenjive važnosti za funkcionisanje i zaštitu tih vrijednih prostora. Proces zaštite prati transparentnost i aktivno učešće javnosti, a procedure su u različitim fazama. No, i pored određenih izazova, očekujemo da će do kraja godine taj posao biti završen”, kazali su za “Vijesti” iz Sekretarijata.
Objašnjavaju da bi Studija zaštite za Park šume Dulovine ubrzo trebalo da bude na javnoj raspravi. Zaštita tog prostora predložena je prije tri godine. Trajnom zaštitom omogućilo bi da se Dulovine spasu od budućeg devastiranja i gradnje, jer važeća planska dokumenta to ne omogućava.
Prostor zaštite obuhvatio bi, kako je ranije saopšteno, više od 10 katastarskih parcela, ukupne površine oko 50.000 kvadrata. Dulovine su, objašnjeno je u inicijativi za zaštitu, “praktično jedina zelena površina koja je ostala u vlasništvu opštine Kolašin, a nalazi se blizu centra grada”. Krajem pedesetih godina 20. vijeka na tom prostoru zasađena je sastojina crnog i bijelog bora.
Zaštita Mrtvice sa okolinom usporena je jakim otporom mještana toga kraja. U međuvremenu su, kako objašnjavaju u Sekretarijatu, neke privatne parcele izuzete iz površine koja treba da bude zaštićena, ali očekuju da će uskoro doći i do konačnog definisanja granica, odnosno kompromisa sa mještanima.
Nacrtom Studije zaštite, za koji je više puta produžavana javna rasprava i obavljeno mnogo sastanaka sa mještanima, predviđeno je da se na tom prostoru primjenjuju smjernice iz IUCN (Međunarodna unija za zaštitu prirode) kategorije IV za upravljanje zaštićenim područjima prirode.
U tu kategoriju, kako podsjećaju u nacrtu, koji je na predlog Opštine Kolašin obradila Agencija za zaštitu životne sredine, spadaju zaštićena područja čiji je prioritetni cilj zaštita/očuvanje određenih vrsta ili staništa. Veliki dio područja u toj kategoriji “zahtijeva redovne, aktivne intervencije za zadovoljavanje potreba određenih vrsta ili za održavanje staništa, ali to nije uslov za ovu kategoriju upravljanja zaštićenim područjima”.
Rijeka Mrtvica nije samo prirodni fenomen, već i dragocjeni ekološki i turistički resurs opštine Kolašin, poručili su ranije iz Agencije. Zaštita, kako su objasnili, ima za cilj očuvanje tog jedinstvenog prirodnog nasljeđa za buduće generacije, uz istovremeno pružanje socio-ekonomskih benefita lokalnoj zajednici kroz promociju održivog turizma i zapošljavanja, te unapređenja lokalne infrastrukture.
Na adrese tri ministarstva poslata je i Studija o zaštiti Kapetanovog i Brnjičkog jezera, a nakon toga slijedi odluka lokalnog parlamenta, to jest, uspostavljanje zaštite na tom području.
Predsjednik Opštine Petko Bakić u maju je utvrdio nacrt Odluke o proglašenju, kao i nacrt Studije zaštite tog područja.
Nacrtom Studije predloženo je da se 587,07 hektara kategorizuje kao Spomenik prirode, to jest IV kategorija zaštićenog područja. Zaštita te vrste odnosi se na područja “u kojima su zaštićene divlje vrste biljaka, životinja i gljiva i njihova staništa i kojima se upravlja radi njihove zaštite”.
Buduće zaštićeno područje Kapetanovo i Brnjičko jezero sa okolinom pripadaju katastarskim opštinama (KO) Velje Duboko i Liješnje. Definisane su dvije zaštitne zone (II zona i III zona).
Planinska jezera, koja će sa okolinom biti zaštićena, u oblasti su Lukavice. Kapetanovo je na 1.678 metara nadmorske visine, dužina mu je 480 metara, širina 330, a maksimalna dubina 37 metara. Oko 40 minuta hoda od tog nalazi se i Manito jezero, koje se naziva i Brnjičko, po okolnom kraju Brniku. Više je za oko 10 metara nadmorske visine, dugo je oko 220 metara, a najveća dubina mu je 13 metara.
“Stavljanje područja pod zaštitu jedno je od rješenja konflikta koji je postao sve izraženiji, a nastao je između težnje za očuvanjem životne sredine područja sa izraženim prirodnim i kulturnim vrijednostima i težnjama populacije da se to područje ekonomski iskoristi ne samo kroz turizam, nego i kroz druge oblike privredne djelatnosti. Organizacija turizma u zaštićenim područjima predstavlja posebno osjetljiv zadatak”, piše u tom dokumentu.
Za upravljanje zaštićenim područjima na području kolašinske opštine, koja osim Mrtvice, Dulovina i Kapetanovog jezera i Brnjikog jezera podrazumijeva i dio Parka prirode Komovi, a u budućnosti i Sinjavinu, najvjerovatnije će biti formirana posebna Agencija, koja će funkcionisati kao društvo sa ograničenom odgovornošću (DOO). To se pokazalo kao najoptimalnije rješenje, nakon što je NVO Klasterska Inicijativa, uz finansijsku podršku Eko fonda, sprovela projekat “Upravljanje zaštićenim područjima na teritoriji opštine Kolašin”.
Cilj projekta bio je izrada ekonomsko-finansijskog plana upravljanja zaštićenim područjima, koji podrazumijeva i detaljan ekonomski prikaz, kao i smjernice i uputstva za održivost i buduće unapređenje zaštićenih područja.
Druga varijanta podrazumijevala bi da upravljač bude Sekretarijat, čija je obaveza sada, između ostalog, i upravljanje dijela Parka prirode Komovi, koji je na teritoriji opštine Kolašin.
Prvi cilj povratak u prvobitno stanje
Botanička bašta Danila Vinceka u Dulovinama ubuduće bi trebalo da bude jedan od najznačajnijih kolašinskih brendova, a u planiranje i upravljanje tim prostorom, koji je Spomenik prirode, uključeni su bili eksperti iz oblasti botanike, tvrde iz Javnog preduzeća za nacionalne parkove Crne Gore (JPNPCG). To preduzeće od 2018. godine je upravljač Botaničke bašte, a centralna javna rasprava o nacrtu Plana upravljanja za narednih pet godina održana je juče.
Prema tom dokumentu, cilj je da se biljni fond, tokom narednih pet godina, vrati u prvobitno stanje, a potom Bašta otvori i za naučnu zajednicu, ali i za turiste, škole i cijelu zajednicu.
Kako je podsjetila Nela Vešović Dubak iz JPNPCG, to preduzeće je i prije pet godina opštini dostavilo nacrt Plana upravljanja, ali taj dokument, kojem je sada istekao rok, nikada nije ugledao “svjetlost dana”. Opština nije organizovala javnu raspravu, nije stigao do lokalnog parlamenta… Zbog toga su, tvrde predstavnici upravljača, bile “vezane ruke”, bilo je moguće raditi samo “kozmetičke” poslove, što je doprinijelo sadašnjem nezavidnom stanju prostora koji je Vincek ostavio državi.
“Pristupili smo inovativnijim metodama, a prethodno smo obišli Botaničku baštu i ustanovili da je taj botanički fond “pao”, da nije adekvatno vođena briga o tim biljnim taksonima. Cilj nam je da taj Spomenik prirode u narednom periodu dignemo na mnogo veći nivo, a osim JPNPCG, akteri bi trebali da budu i Opština, Turistička organizacija (TO), kao i cijela zajednica”, kazala je Maša Vučinić iz JPNPCG..
Plan upravljanja radilo je, tvrdi ona, devet autora, među kojima su četiri botaničara, jedan doktor nauka, dva magistra i diplomirani biolog, to jest, ukupno šest biologa.
Prema nacrtu dokumenta, trenutno stanje Botaničke bašte daleko je od dobrog. Nekadašnju zbirku od 499 vrsta, koje su bile dokumentovane u skladu sa tada aktuelnim praksama, kako piše u nacrtu Plana, na dan posljednjeg popisa, u avgustu 2024. godine, činile su 188 sistematikom prepoznatih biljaka. Upravljač trenutno ne raspolaže podacima o ukupnom broju vrsta u 2024. godini, s obzirom na to da nijesu popisane proljetnice i druge vrste koje su do avgusta završile vegetacijski ciklus.
“Cilj je da se vrati prvobitni koncept Vrta sa 38 parcela kako ih je Vincek definisao”, piše u nacrtu dokumenta.
Naslovna foto: TO Kolašin
