na programu Televizije Nikšić večeras od 20,30h pogledajte emisiju „Tragovi“
Sa trećeg sprata zgrade u ulici Manastirskoj gdje je šezdesetih i sedamdesetih godina 20. vijeka, u čuvenoj nikšićkoj pozorišnoj eri, Dragi Jeličić, okupljao poznate glumce; iz Doma pionira u parku gdje je vajar, Branko Tomanović, držao časove talentovanim učenicima; iz muzičke u Ljubljanskoj gdje je Gradski orkestar ponedjeljkom i četvrtkom imao probe; sa Gvozdovih časova u Višoj pedagoškoj… potekle su staze do podnožja neobične akademije, koja je bila zakamuflirana nazivom Meteorološka stanica.
Zabunu je izvajao meteorolog Mijo Mijušković, jedan od poznatijih crnogorskih umjetnika. U podnožju te umjetničke stanice, u kojoj su mjereni i parametri svakodnevice vremena, nalazila se šupa za drva, koju je Mijo 1971. dao Iliji Branku Buriću da sprema prijemni ispit za likovnu akademiju. Do tada je Ilija, a njegova baka je dodala Branko, stanar zgrade u Manastirskoj a često podstanar u Meteorološkoj, na adresama koje su otvarale vrata za muziku i likovnu umjetnost, isprobavao svoj impuls.
Upisao je pa napustio srednju muzičku školu u Titogradu, završio Pedagošku akademiju u Nikšiću, bezuspješno pokušao da upiše Likovnu ademiju u Zagrebu, pa napustio Istoriju umjetnosti u Beogradu. Ali sve te dolaske i odlaske ispraćao je bubnjevima, muzikom u koju je bio duboko zagazio kao član Gradskog orkestra, pa benda Feniksi… Ali, kada je dobio priliku da mu muzika bude izbor i egzistencija, jedostavno je napustio.
Nikada nije razmišljao zašto, kao što nikada nije razmišljao o tome zašto je na FLU u Beogradu upisao i magistrirao slikarstvo, a crtanje je od prvog dana jezik koji koristi. Nekoliko godina kasnije akademski slikar, Ilija Branko Burić, za kojeg je Radenko Mišević, dekan FLU u Beogradu, kazao da je najzanimljiviji crtač kojeg je Akademija imala, vratio se u Nikšić.
Nakon prvih Burićevih izložbi Ješa Denegri, istoričar umjetnosti, znao je “da za Iliju crtanje postaje sudbina, crtež jedini plod kojim rađa ovo krajnje asketsko umetničko i životno opredelenje”, a Olga Perović da je on “neobična, asketska ličnost opčinjena svojim motivima i linijom koja mora da diše.”
Ilija Branko Burić je godinama šupu za drva, u podnožju Meteorološke, pretvarao u atelje. Spolja je nizao kamenčiće, a unutra linije iz kojih su izrastali likovi. I tada ga je, a sve biva jednog dana, dok je šetao Trebjesom, zaustavilo kravlje oko, pa vilica, pa nozdrve… U avanturu traganja za znakovljem na umjetničkim stazama Branka Burića, koji je imao više samostalnih i kolektivnih izložbi u zemlji i inostranstvu, upuštali su se osim likovnih kritičara i istoričara umjetnosti i književnici, pjesnici, psiholozi, novinari…
U vulkanskoj erupciji ispod njegove ruke, slutio je književnik Branko Sjekloća “nastaju crteži kao kakvi mistični pečati, koji izranjaju iz nekog dalekog sjećanja, skinutog sa matrice ljudskog pamćenja i množe se, beskonačno. No, uprkos mnoštvu, sve djeluje kao jedno, kao cjelina.”
Zoran Kopitović, književnik i novinar 1987. o toj cjelini zapisao je: “Tvrda, osušena vangogovska žestina, jedne sasvim neorganske interpretacije figura i kravljih glava, zbog koje se one doživljavaju kao lobanje i kosturi pokriveni čvrstom štavljenom kožom, bez oblina mesa, mekote i krvi, nesmanjenim intenzitetom se ponavlja u bezbroj varijacija i tako ostavlja utisak o monumentalnosti Burićeve opsjednutosti motivom, te se u jednoj ravni minijature izjednačavaju sa monumentalnošću.”
Nozdrve, a posebno oko, koji su tu glavni jemci fizionomije, kao da završavaju pokret, tumačio je 1988. Ljubomir Gligorijević, istoričar umjetnosti, i “Koliko god da izvorno krštavaju fizionomiju, oni i prosvrdlavaju glavu životinje, pretvaraju je u lobanju, napetu muskulaturu prekrštavaju u preostale koštane lukove, i najzad – tu gde nikada nije crtan krik – postaju mesto krika.”
Mnogi su tumačili, analizirali, negirali, podvlačili, bivali zarobljeni zamkom Burićevih lavirinata pa se vješto ili nevješto iz nje izvlačili… a crtač je samo crtao, ponekad izlagao i bio dosledan svom rukopisu.
Dobio je od Generacije 9 i ULUCG pristupnicu, od fonda Moša Pijade stipendiju za Pariz, od pjesnika Timotijeva i jednog zamalo pjesnika Krtija stihove, od svojih studenata sa FLU Cetinje brojne ode za dragocjenu različitost…
Jedan od njih, koji je nadavno doktorirao, Milovan Novaković, napisao je esej Prijatelju Latahu, o susretu sa njegovim ateljeom u naselju radnika Rudnika boksita i stazama koje, označene otiscima nesvjesnog, vode do unutrašnjeg smisla povorke čudno sagrađenih likova-stanara ateljea, koji su izronili iz crtačke zaumnosti njegovog profesora Ilije Branka Burića.
Na stotine ostataka olovaka koje su ostavile tragove na hiljadama papira, od kojih mnogi traju sasuti u komadiće, svjedoče o neprekidnosti linije umjetnika, koji je darom od Boga, lavirinte svog bića i bića uveo u Atelje-izložbeni prostor, na adresi koje možda nema u službenim adresarima, ali ima u dnevničkim zapisima akademskog slikara Ilije Branka Burića.
Sa te adrese putuje svojim stazama koje su se, a da ne zna ni zašto ni kako, prekidale, nastavljale, preplijetale… i na kraju izborile za slikara Iliju Branka Burića.
Ta borba počela je šezdesetih godina 20. vijeka na trećem spratu zgrade u Manastirskoj.
Sonja Vujadinović
foto:RTNK
