Tržište rada i dalje ne prepoznaje model studija 3+2+3 (osnovne, magistarske i doktorske), a s pravom se postavlja pitanje da li su za neka zanimanja potrebni znanja i vještine koje se stiču s bečelor i magistarskom diplomom.
To je zaključeno u Strategiji razvoja visokog obrazovanja od 2024. do 2027. godine, koja je usvojena na posljednjoj sjednici Vlade Crne Gore, koju je predložilo Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija. Iako su posljednjih godina Univerzitet Crne Gore i Studentski parlament UCG uporno isticali problem sa zapošljavanjem diplomaca s bečelor diplomom, autori Strategije priznaju da izradi ovog dokumenta, nije prethodila temeljna analiza aktuelnog modela studija.
Visoko obrazovanje u Crnoj Gori organizuje se na četiri univerziteta i tri samostalna fakulteta.
Zakonom o visokom obrazovanju 2017. godine jeste uveden novi model studija 3+2+3, osim za regulisane profesije koje mogu trajati duže od tri godine. UCG je svoje programe akreditovao po novom modelu studija, dok su ostale ustanove visokog obrazovanja, u skladu sa Zakonom, bile obavezne da primijene ovaj model studija najkasnije do studijske 2020/2021. godine.
Akademske studije osposobljavaju studente za sticanje i primjenu znanja iz oblasti naučnih, umjetničkih i stručnih oblasti. Primijenjene studije osposobljavaju studente/kinje za brzo uključivanje u radni proces. U modelu (3+2+3) akademskih studija, osnovne traju tri godine, imaju obim 180 ECTS kredita, a sa završetkom se stiče akademski naziv bečelor (uz naznaku naučne/umjetničke oblasti). Master studije, koje traju dvije godine, imaju obim 120 ECTS kredita, a trogodišnje doktorske 180 ECTS kredita. Za primijenjene studije usvojeni model je (3+2), a odnosi se na osnovne studije, master studije i integrisane studije, čije je trajanje i obim kao kod akademskih studija, ali se u nazivu diplome naglašava da se odnosi na primijenjene.
– Treba uzeti u obzir da ovoj Strategiji nije prethodila temeljna analiza dosadašnjeg modela studiranja 3+2+3 koji, u značajnoj mjeri, još uvijek nije prepoznalo tržište rada. Osim toga, s pravom se postavlja pitanje da li su za pojedine poslove potrebna znanja i vještine koje se stiču završetkom bečelor studija, odnosno master studija – navodi se u Strategiji razvoja visokog obrazovanja.
Uporedna praksa pokazuje da svaka država može samostalno, saglasno Bolonjskom procesu, da odredi modele studiranja u oblasti osnovnih, master i doktorskih studija.
– Ova Strategija nema za cilj da u perspektivi ograničava uvođenje drugačijeg modela studiranja, kao što su modeli 4+1+3, ili 3+1+1+3, koje su organizovane kao osnovne, master i doktorske studije. Model studiranja neophodno je da proistekne iz zahtjevnosti radnog mjesta i potrebnih kompetencija i vještina i praktičnih znanja koje mora da posjeduje student koji završi studije – navodi se u novoj Strategiji.
Autori ističu da „treba uraditi detaljnu analizu postojećeg modela studija i potreba tržišta rada, polazeći od činjenice da je uspostavljeni crnogorski okvir kvalifikacija uporediv s evropskim okvirom“.
– Iako je strateški dokument za period 2016–2020. donio značajne pomake u visokom obrazovanju Crne Gore, postoji potreba za dubljom analitičkom podrškom i efikasnijom implementacijom strateških mjera. Za poboljšanje kvaliteta i relevantnosti obrazovnih programa u Crnoj Gori, novi strateški dokument treba da se fokusira na dublje analize tržišta rada, evaluaciju postojećih i novih programa, pružanje veće podrške za interdisciplinarne studije i efikasnije uključivanje povratnih informacija svih relevantnih aktera. Ove mjere omogućiće da obrazovni sistem bude fleksibilan, efikasan i u skladu s potrebama savremenog društva i ekonomije – poručuju autori dokumenta.
Na državnom Univerzitetu 18.000 visokoškolaca
Na jedinom državnom Univerzitetu studira oko 18.000 studenata, što predstavlja 75 odsto ukupnog broja visokoškolaca u Crnoj Gori. Na privatnim univerzitetima „Donja Gorica“ i „Mediteran“ studira studira 3.000 i 1.000 studenata. Univerzitet „Adriatik“ ima oko 1.500 studenata. U Crnoj Gori licencu imaju i tri samostalna fakulteta s programima iz oblasti društvenih i humanističkih nauka.
Studente onemogućiti da varaju, novi izazov vještačka inteligencija
– Studenti kao članovi akademske zajednice nijesu dovoljno efikasno onemogućeni u eventualnom korišćenju različitih vrsta prevara u nastavi, individualnom radu, provjerama i ocjenjivanju. Plagiranje radova predstavlja rizik u radu za sve sisteme i ustanove visokog obrazovanja. U cilju unapređenja akademskog integriteta u prethodnom periodu pripremljena je Studija izvodljivosti za uvođenje adekvatnog sistema za prevenciju plagijarizma u Crnoj Gori, definisane su aktivnosti za implementaciju predloženog modela i usvojen je posebni zakon u oblasti akademskog integriteta. Budući da se sve više koristi vještačka inteligencija, potrebno je naći adekvatno rješenje za ovaj izazov savremenog trenutka – navodi se u Strategiji.
Budžet udvostručen od 2017.
– Od 2018. godine školovanje na osnovnim studijama Univerziteta Crne Gore je besplatno. Time je i budžet za finansiranje UCG od 2017. godine do 2024, udvostručen (17,3 miliona u 2017, 19,3 miliona u 2018, 20,6 miliona u 2020, 20,6 miliona u 2021, 29,1 milion u 2022, 34,3 miliona u 2023. i 34.8 miliona u 2024. godini) – navodi se u Strategiji.
Izdvajanje za visoko obrazovanje obuhvata i rad Direktorata za visoko obrazovanje Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija, finansiranje Univerziteta Crne Gore, Fakulteta za crnogorski jezik i književnost na Cetinju. Značajna finansijska sredstva izdvajaju za program stručnog osposobljavanja lica sa stečenim visokim obrazovanjem – 12,1 milion godišnje.
Foto: Univerzitet Crne Gore
